تعهد اخلاقی مهم‌تر از نظارت/ از ترجمه و نشر برخی کتاب‌ها
تعهد اخلاقی مهم‌تر از نظارت/ از ترجمه و نشر برخی کتاب‌ها غافلگیر می‌شویم
شقایق قندهاری، مترجم ادبیات کودک و نوجوان در گفت‌وگو با ایکنا درباره معیارها و مؤلفه‌هایش در انتخاب آثار برای ترجمه گفت: تعهد اخلاقی مهم‌تر از نظارت درانتخاب کتاب، بخش مهمی از ترجمه کتاب کودک و نوجوان است و ما باید در این حوزه وسواس زیادی داشته باشیم، زیرا ذائقه مخاطب کودک و نوجوان در همین سن پرورش می‌یابد و در […]
شقایق قندهاری، مترجم ادبیات کودک و نوجوان در گفت‌وگو با ایکنا درباره معیارها و مؤلفه‌هایش در انتخاب آثار برای ترجمه گفتتعهد اخلاقی مهم‌تر از نظارت درانتخاب کتاب، بخش مهمی از ترجمه کتاب کودک و نوجوان است و ما باید در این حوزه وسواس زیادی داشته باشیم،: انتخاب کتاب، بخش مهمی از ترجمه کتاب کودک و نوجوان است و ما باید در این حوزه وسواس زیادی داشته باشیم، زیرا ذائقه مخاطب کودک و نوجوان در همین سن پرورش می‌یابد و در وضعیت کنونی بازار که شاهد حضور برخی ناشران بازاری و کاسب‌مآب و ترجمه‌های بازاری هستیم، این بر عهده نویسنده‌هاست که خوراک فکری مناسبی به این گروه سنی بدهند تا ادبیات خوب در دسترسشان قرار بگیرد. زیرا وقتی کودکان و نوجوانان چند اثر خوب بخوانند، به معیارهایی خواهند رسید و مترجم یا ناشر حرفه‌ای این اطمینان را پیدا خواهد کرد که مخاطب حرفه‌ای سراغ هر اثری نرفته و وقتش را صرف مطالعه هر کتابی نمی‌کند.
مهمترین مسئله مخاطب
وی افزود: مهمترین مسئله برای مخاطب این است که یک اثر داستانی خوب بخواند و از آن لذت ببرد. در دل این لذت بردن مسائل بسیاری نهفته است، یکی از این مسائل که توجه ویژه‌ای به آن دارم، موضوع است، یعنی به موضوعی می‌پردازیم که بدون تعارف مسئله کودکان را مورد توجه قرار دهد، به ویژه کودکانی که سرپرست ندارند و یا بدسرپرست هستند. زیرا آنها درگیر مسائلی هستند که در زندگیشان حیاتی است و ادبیات می‌تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند و اثرگذاری خاص خود را داشته باشد.
قندهاری ادامه داد: در هر سنی یکسری کتاب‌ها به صورت آموزشی یا روانشناسی، اصولی را به افراد آموزش می‌دهند و شاید یک نوع موضع‌گیری هم در رابطه با آموزش گروه کودک و نوجوان داشته باشیم، اما در قالب داستان می‌توان مسائل را برای این گروه سنی قابل درک‌تر کرد که کودک همسن چطور یک بحرانی مانند مرگ یک عزیز را پشت سر گذاشته است.
نمی‌شود همیشه سراغ پرفروش‌ها رفت
وی تصریح کرد: هیچ اصراری به انتخاب کتابی که جایزه گرفته باشد، ندارم و یا اثری در آمازون پرفروش باشد، برایم اهمیتی ندارد، زیرا کتاب‌هایی را دیده‌ام که در دنیا جایزه گرفته‌اند و من مترجم طبیعتاً کنجکاو شده و آن اثر را مطالعه کرده‌ام، اما آن اثر به لحاظ فرهنگی و عرفی مسئله کودکان ایران زمین نبوده و بنابراین برگزیده یا پرفروش هم باشد، اما کودک نتواند با آن ارتباط برقرار کند و کاملاً با موضوع کتاب بیگانه باشد، ترجمه نمی‌کنم. زیرا همیشه آثار ارزشمندی وجود دارد که باید به دنبال آنها باشیم و ترجمه کنیم. اثری که کودک می‌خواند باید به فکر فرو رود و نکته‌هایی را در باب زندگی به کودک آموزش دهد و بیاموزد که می‌شود از زوایای گوناگون به روابط انسانی و مسائل تلخ و شیرین زندگی نگاه کرد.
این مترجم در پاسخ به اینکه آیا اثری که ترجمه شده باشد، سراغش می‌روید یا خیر، بیان کرد: پیش آمده که وقتی کتاب را ترجمه و منتشر کردیم، غافلگیر شدیم، اما اگر بدانم کتاب ترجمه و در کتابخانه ملی ثبت شده(برای آن فیپا صادر شده است)، ترجمه نمی‌کنم، مگر اینکه با ناشر به این نتیجه برسیم که یک اثر را با وجود تکراری بودن ترجمه کنیم، چون تعدادی ناشر هستند که به سرعت یک اثر را بدون ویرایش، نمونه‌خوانی و … ترجمه و منتشر می‌کنند که پر از اشکال است و مخاطب هم به تدریج متوجه خواهد شد که چه ترجمه‌ای بهتر از سایرین است. اما به هر حال ممکن است مخاطب با خواندن ترجمه بد از آن اثر دلزده شود. بنابرین یک اثر را در صورتی که ترجمه خوبی از آن نشده باشد، ترجمه می‌کنم.
عدم نظارت بر ناشران
قندهاری در ادامه درباره ترجمه‌های بی‌رویه گفت: یکی از عوامل مهم در این زمینه نبود نظارت است، یک ناشر ، کپی رایت یک اثر را خریداری می‌کند و ناشر دیگر همان اثر را بدون کپی رایت چاپ می‌کند. این امر نشان می‌دهد که هیچ نظارتی وجود ندارد و فقط باید به این مسئله امیدوار بود که با حرفه‌ای شدن مخاطبان، مترجمان و ناشران غیرحرفه‌ای و کپی‌کار حذف شوند. زیرا این ناشران اصلاً افراد فرهنگی نیستند، دغدغه نشر کتاب خوب را ندارند و تنها مسئله برای آنها سودآوری است و تلاش می‌کنند کتاب زیبا و قشنگ چاپ کنند.
وی در پاسخ به اینکه ذهن دست نخورده کودک باید با چه آثاری پرورش یابد، افزود: موضوعی که برای کودکان انتخاب می‌شود، نباید بی‌ربط، غیراخلاقی و نامناسب باشد، زیرا برخی از آثار ترجمه‌ای، مسائلی را که در فرهنگ و عرف کشورمان نامناسب است، برای کودکان و نوجوانان عادی جلوه می‌دهند. من مترجم باید به این مسائل توجه کنم.
این مترجم درباره تدوین منشوری برای تعیین سرفصل‌های مورد نیاز کودکان و نوجوانان گفت: تدوین این منشور و آیین‌نامه یک مسئله مهم است که چه کسانی، چه نهادها یا سازمان‌هایی آن را برعهده بگیرند. مطمئناً این نیز همانند بسیاری از مسائل دیگر دست نخورده باقی خواهد ماند و کارکرد اجرایی نخواهد داشت. بنابراین مترجم و ناشر باید نیازهای کودکان و نوجوانان را شناسایی کنند و براساس این نیاز و فرهنگ کشور، اثر مورد نظر را یافته و ترجمه کنند. اگر من مترجم، ناشر، ویراستار و … این تعهد اخلاقی را داشته باشیم و از خود سؤال کنیم که آیا این اثر ارزش ترجمه و نشر را دارد یا خیر؟ این اثر ارزش مطالعه را دارد یا خیر؟ پاسخ مثبت این سؤال‌ها ما را به سمت آثار مناسب هدایت خواهد کرد.
منبع : ایکنا
مرتبط:
چگونگی انتخاب معلم خوب برای فرزندانمان
مطالعه و تشکیل گروه های دوستانه کتابخوانی
