از علاقه به نویسنده غارنشین تا خاطره تلخ اولین تئاتر دانش آموزی

شهرام شفیعی در نشست کوتاه با داستان؛

از علاقه به نویسنده غارنشین تا خاطره تلخ اولین تئاتر دانش آموزی

 

آخرین نشست کوتاه با داستان در سال ۹۸ اختصاص به کودکان و نوجوانان داشت؛ شهرام شفیعی که خیلی از بچه ها او را دوست دارند خاطراتی از نویسنده شدن خود گفت و داستان های کوتاه بچه ها را نقد کرد.

از علاقه به نویسنده غارنشین جدیدترین نشست کوتاه با داستان به نام «شب خرمالو» با حال و هوایی متفاوت ویژه کودکان و نوجوانان در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد. مهمان ویژه این برنامه شهرام شفیعی، نویسنده کودک و نوجوان بود. در این برنامه دوستداران کتاب های طنز و خنده دار کودک و نوجوان گردهم آمدند تا ضمن دیدار با نویسنده خالق آثار ماندگار کودک و نوجوان، تعدادی داستان کوتاه را از زبان کودکان بشوند. در این برنامه همچنین یک نمایش طنز توسط گروه های دانش آموزی اجرا شد.

در ابتدای این جلسه علی درستکار که اجرای برنامه را برعهده داشت گفت: در این جلسه صحبت های آقای شفیعی را خواهیم شنید، اجرای نمایش خواهیم داشت و سپس داستان خوانی می کنیم. براساس فراخوانی که انجام شده بود داستان هایی به دستمان رسیده است که افراد برگزیده داستان هایشان را می خوانند و اگر آقای شفیعی روی هر کدام از این داستان ها نقطه نظراتی داشته باشند می فرمایند.

ماجرای علاقه به یک نویسنده نام آشنا / صبر چند ده ساله برای دیدار او

از علاقه به نویسنده غارنشین اولین بخش این مراسم اختصاص به صحبت های شهرام شفیعی داشت؛ او گفت: از نشر نیستان تشکر می کنم که این فرصت را فراهم کرد که دور هم جمع بشویم و در این روزهای سرد زمستانی کمی در مورد کتاب و بچه ها صحبت کنیم و آثارشان را بشنویم. خوشحالم که در کنار آقای درستکار هستم که همیشه از ایشان آموخته ایم. در مورد نویسنده های روی جلد کتاب های درسی و غیر درسی که آقای درستکار اشاره کردند بسیار هم قصه هستم و از بچگی دوست داشتم نویسنده های این کتاب ها را ببینم. به صورت خلاصه باید بگویم که از آثار یک نویسنده بسیار لذت می بردم که کتابش را در انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان چاپ کرده بود. یکی از آثار ایشان که شاید در انتها نامشان را ببرم در مورد جنگ بود و در شهر اهواز می گذشت. خودم به صورت نیروی داوطلب در اهواز حضور داشته ام. در آن زمان تنها ۱۲ سال داشتم و تا ۱۸ سالگی ۶ بار به جبهه رفتم. نام کتاب، «اسماعیل اسماعیل» بود و ماجرای محاصره اهواز و تهدید به اشغال آن را روایت می کرد. داستان این کتاب درباره کفاشی بود که بعد از تخلیه شهر اولین کاسبی که به مغازه اش رفت بود و زندگی را از سر گرفت. کم کم بقیه نیز برگشتند و روال زندگی عادی در اهواز شروع شد. این داستان خیلی به دل من چسبید و واقعا دوست داشتم نویسنده آن را ببینم. بعد از این که بزرگ شدم و کم کم آثاری از من به چاپ رسید راه هایی را پیدا کردم که ایشان را پیدا کنم. به من گفتند که مدت زیادی است در ایران نیست و به همین دلیل این حسرت برای همیشه بر دلم ماند. این ماجرا ادامه داشت تا این که یک روز در آسانسور انتشارات سروش کسی را دیدم که اصلا تیپش شبیه به نویسنده ها نبود. ریش بلندی داشت، لباسش خاک گرفته بود و کلاه کشی کاموایی نوک تیزی به سر داشت. وقتی وارد آسانسور شدم احساس کردم که یک جورایی گارد گرفت و از خودش در برابر من دفاع کرد. پس از کمی جست وجو فهمیدم که او همان نویسنده ای است که روزگاری آرزوی دیدنش را داشتم.

دیدار با نویسنده ای که حالا غارنشین شده بود

از علاقه به نویسنده غارنشین وی ادامه داد: جالب است بدانید که عکسی که از او در پشت کتاب ها قرار داشت عکسی بسیار آراسته و مربوط به دوران جوانی شان بود. به ایشان گفتم که استاد، اصلا فکر نمی کردم شما را اینجا ببینم. از بچگی آرزو داشتم که شما را ببینم و حالا از دیدن تان بسیار خوشحال هستم. شاید باورتان نشود اما به من گفت که مدتی را در غار زندگی می کرده و زمانی که با ایشان روبه رو شدم دقیقا همان زمان غارنشینی اش بود. یک روز در کوه های دارآباد با ایشان قراری گذاشتم و فکر می کردم که احتمالا در کافی شاپی چیزی می نشینیم و با هم حرف می زنیم اما ایشان به من گفت که از کوه بالا برویم. کوه پیمایی بسیار سنگینی با ایشان داشتیم تا این که به غاری رسیدیم و گفت چند مدتی است در این جا سکونت دارم، یکی دو رمان نوشته ام و به تازگی از آمریکا برگشتم. باید بگویم که این نویسنده همان کسی است که کتاب «لحظه های انقلاب» را نوشته است. فکر می کنم حالا نامش را فهمیدید. ایشان محمود گلاب دره ای هستند که فوت کرده اند. ایشان حتی کتاب دیگری را قبل از انقلاب نوشته بودند که «پر کاه» نام داشت. به نظرم این کتاب اثر مهمی بود که خیلی هم دیده نشد و بعد از انقلاب کسی به دنبال چاپ مجدد آن نرفت.

این روزها دسترسی به نویسنده ها بسیار آسان شده است

از علاقه به نویسنده غارنشین شفیعی اضافه کرد: ایشان به من گفت که در غار زندگی می کنم و چند روز پیش یک ون که تمام وسایل زندگی ام در آن بود را دزدیدند و به همین دلیل می ترسم که مبادا دوباره دزد به من بزند. ما با هم آشنا و دوست شدیم و هر چند مدت یکبار به کوه نوردی می رفتیم. این داستان را تعریف کردم تا بگویم که بچه ها در زمان ما دسترسی به نویسندگان اصلا ساده نبود و مدت ها باید انتظار می کشیدیم که نویسنده مورد علاقه خود را ببینیم. این موضوع در حالی است که اکنون شما به راحتی گوشی پدر یا مادر را برمی دارید و با زدن یه آدرس به نویسنده مورد علاقه خود پیام می دهید. خوشبختانه اکثر نویسنده ها مانند خانم بابایی شاعر خوب کشورمان که در این جمع حضور دارند در دسترس هستند و آثار بچه ها را می خوانند و بهشان کمک می کنند. مثلا خود من با بچه های زیادی در سراسر کشور در ارتباط هستم که حتی در مواردی تبدیل به بچه های خود من شده اند و به من پیام می دهند. به نظرم از این موقعیت می توان به خوبی استفاده کرد.

خاطراتی از دوران تحصیل آقای نویسنده / چگونه نویسنده شدم؟

از علاقه به نویسنده غارنشین  او در مورد نویسنده شدن خودش گفت: این ماجرا به زمان بچگی من برمی گردد. قبل از این که مدرسه بروم خواندن و نوشتن را یاد گرفتم. در حقیقت به من قرآن را یاد دادند و به همین دلیل خواندن و نوشتن فارسی را هم یاد گرفتم. همیشه روحیه ای داشتم و آن هم این بود که چیزهایی سنگین تر از سنم را می خواندم. البته کتاب های متناسب با سنم را نیز می خواندم اما سراغ کتاب های سنگین هم می رفتم. یکی از این کتاب هایی که خواندم، بینوایان ویکتور هوگو بود. در بین کتاب هایی که می خواندم کتابی را دیدم که توجهم را بسیار جلب کرد. نامش «افسانه های ملل» بود و آن را از یک پیرمرد دست فروش جلوی مدرسه مان خریدم. شاید کلاس دوم ابتدایی بودم که این کتاب را خریدم. جالب است بدانید که مدرسه رفتن ما به شکل امروزی ها نبود. درحقیقت هیچکس برایمان لقمه درست نمی کرد و کسی هم به استقبال ما برای مدرسه رفتن نمی آمد و البته کیف پر پول برای خرید از بوفه مدرسه نیز نداشتیم. اسم مدرسه مان مهدیه اسلامی بود. از درب مدرسه بیرون می آمدیم و به فاصله ۵۰ متر یک نانوایی سنگکی بود. به اندازه یک چهارم نان می خریدیم و یک لبنیاتی هم در اطرافش بود که برشی پنیر از او می خریدیم و این میان وعده زنگ تفریح ما می شد. در این مسیر با همان پیرمرد دست فروش هم روبه رو می شدیم که واقعا کتاب های بسیار خوبی داشت. برایم عجیب است که چرا در بساط او این قدر کتاب های خوب وجود داشت؟ شاید خداوند به ما لطف داشت که در این مسیر قرار بگیریم. وقتی که کتاب افسانه های ملل را خریدم و خواندم متوجه شدم طنزی عمیقی در لابه لای این افسانه ها وجود دارد.

از علاقه به نویسنده غارنشین این نویسنده ادامه داد: یکی از این افسانه ها را هیچ وقت یادم نمی رود. ماجرا از این قرار بود یک پشه، مزاحم یک حیوان دیگر می شده و در گوشش وزوز می کرده است و او به دلیل این مزاحمت نمی توانست کارش را به درستی انجام بدهد. حیوان بعدی هم که کارش وابسته به حیوان اولی بود نمی توانست کارش را به درستی انجام بدهد و این زنجیره ادامه داشت تا به حیوانی می رسید که وظیفهاش بیدار کردن خورشید بود. بر همین اساس آن جانور آخری خورشید را بیدار نمی کند و شب باقی می ماند. افسانه می گفت که این پشه ها به سراغ حیوانات می رفتند و تنها می پرسیدند که مگر ما چه کرده ایم که خورشید طلوع نمی کند و این اتفاق مکررا تکرار می شد؟ وقتی این مطلب را خواندم دیدم که دریایی از طنز در آن وجود دارد و از همان جا به طنز علاقه مند شدم و کم کم به نوشتن و خواندن متن هایی که در لحظه مخاطب را می خندادند روی آوردم. برای مثال کارهای آقای هوشگ کرمانی را دنبال می کردم که بعدا با هم دوست هم شدیم. خاطرم هست که یک دفترچه به همراه داشتم که هر اتفاق بامزه ای که می دیدم را یادداشت می کردم. حتی تکه های روزنامه هایی که ستون طنز بود را می بریدم و در آن دفتر نگه می داشتم؛ به نظرم بد نیست که بچه ها نیز چنین کاری انجام بدهند. معتقدم که در هر مجموعه ای که کار می کنید باید بهترین نمونه از آن دسته را دیده باشید و آن کار من در راستای همین مساله بود. مثلا اگر می خواهید شعر بگویید باید شعرهای بسیاری از شاعران بزرگ را خوانده و حفظ باشید. آن دفترچه تبدیل به گنجینه ای برای من شد که بعدا بسیار به من کمک کرد. بنابراین خودِ من مخاطب آثار طنز بودم و آن را دنبال می کردم و به همین دلیل آرام آرام از سال های پایانی دوران ابتدایی شروع به نوشتن کردم؛ به گونه ای که در سال های دبیرستان کلاس انشا در دستان من بود. خاطرم هست که معلم ما آقای امامی بود و لهجه غلیظ ترکی داشت. کلاس انشا در دستان را من برگزار می کردم و داستان های طنزی که در همان کلاس ها می نوشتم تبدیل به اولین کتابم شد. نام آن را «در نوجوانی» گذاشتم که داستان های طنزگونه بود.

طنز بخوانید چون به شما فکر کردن یاد می دهد

از علاقه به نویسنده غارنشینشفیعی در پاسخ به سوالی مبنی بر این که مقصد کارتان چیست و به دنبال چه چیزی هستید، گفت: امیدوارم که به دنبال تحصیلات بی حاصل نباشم. ادبیات طنز چه چیزی به ما می دهد؟ من دنبال همان مساله هستم. بچه ها وقتی داستان طنز می خوانند چه حسی پیدا می کنند؟ بگذارید راحت به شما بگویم که داستان نوشتن کار سختی نیست و خیلی راحت می توان آن را نوشت اما مهم این است که وقتی این فن را یاد گرفتیم با آن چه می کنیم؟ مثالی که می خواهم بزنم این است که شما می توانید یک تلویزیون گران قیمت بخرید و در خانه تان نصب کنید اما اگر امواجی نیاید آن تلویزیون به چه درد شما می خورد؟ بنابراین می توان فن را به دست آورد اما محتوا بسیار مهمتر است. این که بدانیم دنبال چه چیزی هستیم؟ معتقدم که ادبیات طنز در وهله اول به ما فکر کردن را یاد می دهد؛ این مساله خیلی مهم است و چیزی است که اغلب ما با آن درگیر هستیم و گاهی می لغزیم. در حقیقت راه های زیادی جلوی ما باز می شود که فکرنکرده کاری را انجام می دهیم. مثلا فکر نکرده یک رشته را انتخاب می کنیم یا فکرنکرده تحت تاثیر یک شایعه قرار می گیریم و … هر نوع زمینه ای که احتیاج به این داشته باشد که کمی توقف کنیم، باعث بهبود قدرت فکرکردن ما می شود.

او با طرح یک سوال از بچه ها سخنان خود را ادامه داد و گفت: پرسش از جایی می آید که ما به عبارت «من نمی دانم» می رسیم. فلاسفه به آن تحمل ابهام می گویند. هرگاه که قبول کنیم چیزی را نمی دانیم برایمان پرسش به وجود می آید. مثلا آقای دکتر عین الهی یکی از معروف ترین جراحان چشم پزشک تهران است. حالا به نظر شما او کمتر در مورد چشم می داند یا ما؟ مطمئنا او پرسش بیشتری دارد چرا که می داند حوزه هایی که مردم در مورد چشم بشر نمی دانند چه قدر وسیع است. در حقیقت اگر توضیح کمی به من بدهند متوجه می شوم که کارکرد چشم چیست و می روم اما دکتر عین الهی می گوید نمیدانم و بیشتر توضبح بدهید! او چون می داند که چه چیزی را نمی داند بیشتر می داند و به همین دلیل است که پرسش زیادی برایش مطرح می شود. طنز دقیقا به ما همین را می گوید. طنز به ما یادآوری می کند که پشت هر دانستنی می تواند یک ندانستنی وجود داشته باشد و پشت هر موقعیت قطعی می تواند یک موقعیت متزلزل وجود داشته باشد. سال های دور و در یک مصاحبه مثال جالبی را زدم که از آن در کارگاه های ادبی استقبال شد. شما یک گنجشک را درنظر بگیرید. او چند هزار سال است که لانه خود را این شکلی می سازد؟ به اندازه عمرش. آیا تا حالا گنجشکی را دیده اید که بنشیند و فکر کند که خانه اش را به شیوه دیگری بسازد؟ چرا گنجشک فکر نمی کند و ما فکر می کنیم که خانه مان را به گونه دیگری بسازیم؟ این فرق ما با گنجشک است.

طنز کانون خندیدن به قطعیات است

او تاکید کرد: طنز بسیار کمک می کند که نسبت به قطعیات خود بخندیم و به آن فکر کنیم. اصلا شاید بتوان گفت که طنز کانون خندیدن به قطعیات است. ما فرم های ظاهری اطراف خود را دگرگون می کنیم تا باور کنیم که دنیای درون ما نیز قابل تغییر است. همه تغییراتی که در سبک های هنری می بینید، به همین دلیل است. اگر قرار بود که همه افراد درخت را به همان شکلی که هست بکشند خب یک دوربین هم می توانست این کار را انجام بدهد. طنز چنین کارکردی دارد. در تحقیقاتی که در دنیا انجام شده است مشخص می شود کسانی که با طنز سروکار دارند و علاقه مند به آن هستند کم کم از توان هوشی بیشتری برخوردار می شوند و توان هماهنگ شدن بیشتری با جامعه دارند یا به عبارت بهتر توان بیشتری در مواجهه با مسائل تناقض آمیز دارند. تعریفی داریم که می گوید هوش توان درک تناقض ها است

در بخش بعدی این برنامه یک گروه نمایش از مرکز شماره ۳ کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان به روی صحنه آمدند تا نمایشی را اجرا کنند. در این نمایش کودکانه سه شخصیت به نام های آقای کنجد، آقای گلابی و آقای خرمالو حضور داشتند. آنان بسیار گرسنه بودند و منتظر بودند که کسی برایشان غذا بیاورد…

خاطره ای از اولین تئاتر دانش آموزی؛ سرشکستن نیروهای عراقی!!

شفیعی پس از تماشای این نمایش خاطره ای از یکی از نمایش های خود در زمان دانش آموزی را مطرح کرد و گفت: می خواهم خاطره کوتاهی از نمایش های دانش آموزی برایتان تعریف کنم. سه سال راهنمایی ما دقیقا زمانی بود که چیزی به اسم زنگ فجر در مدرسه ها داشتیم، نمایش داشتیم و برنامه های متنوعی وجود داشت و در کلاس اول راهنمایی کارگردان یک نمایش تئاتر بودم. در جلساتی که بچه ها آثار همدیگر را نقد می کردند و در مورد بقیه حرف می زدند جمله ای دارم که در پشت آن یک خاطره وجود دارد. گفتم که بچه ها کار همدیگر را نقد کنید اما سر همدیگر را نشکنید. این یک بازی است. در بازی با هم مهربان باشید. یعنی بازی را این قدر جدی نکنید که تبدیل به سرشکستن شود. اتفاقا برخلاف آن ضرب المثل می گویم که بازی سرشکستنک ندارد و همه باید سالم بیرون بیاییم. خاطرم هست در یکی از نمایش ها که بنده کارگردانش بودم یکی از بچه ها می خواست یک گروه عراقی را اسیر کند. او این قدر احساساتی شد که سر آن بازیگر به ظاهر عراقی را شکاند.

خوانش چند داستان کوتاه از زبان کودکان و نوجوانان

در بخش بعدی نوبت به کسانی رسید که داستان ها خود را ارسال کرده و برگزیده شده بودند. در این بخش قصیده قدر محسنی، یاسمین موحد، ثنا ابراهیم نژاد، هدیه آسایش، عرفانه صالحی و عرفانه انجمنی داستان های خود را برای حاضران خواندند.

عادت کرده ام که بچه ها غافل گیرم کنند

شفیعی در مورد داستان های خوانده شده در این جلسه گفت: باید بگویم کارهایی که برای این خواندن در این جلسه انتخاب شده است تصادفی است و تقریبا همه کارها در یک سطح بودند. باید بگویم که این داستان ها در سطح بسیار خوب و شوق آوری بود. البته این موضوع برایم طبیعی است و ۳۱ سال است که در این چنین جلساتی با بچه ها نشست و برخاست داشته و عادت کرده ام که بچه ها من را غافل گیر کنند. آنان پرسش های بسیار خوبی مطرح می کنند، مسائل خوبی را بیان می کنند و … به نظرم این بچه ها فیلسوفان کوچک هستند. داستایوفسکی جمله جالبی دارد. او می گوید که اگر می دانستیم بچه ها چه راه حل های جالبی برای حل مشکلات بزرگ دارند بیشتر روی آنان حساب باز می کردیم. در دنیا بسیاری از نهادها هستند که به طور ساختاری و تعریف شده از حرف های بچه ها برای حل مشکلات استفاده می کنند. مثال معروفی وجود دارد. می خواستند خودنویسی را اختراع کنند که در خلا نیز بنویسد. یک روز یک بچه بهشان می گوید که یک مداد با خود ببرید!! و مشکل حل می شود. خود من اعتراف می کنم که دوتا از بهترین مشاورینم در مسائل زندگی بچه هایم هستند. به آنان باور دارم و خیلی از چیزها را از آنان یاد گرفتم.

 

 

منبع: خبرگزاری مهر

مرتبط:

نامزد جایزه هانس کریستین اندرسن

۱۸ اثر به جشنواره «وتار» در کردستان ارسال شد

 راهکار‌های سازگار‌کردن کودکان با مدرسه