سواد غذایی پایین در کودکان دبستانی

سواد غذا و تغذیه مجموعه ای از دانش، مهارت و رفتارهای مورد نیاز برای برنامه ریزی، مدیریت، انتخاب، تهیه و خوردن غذا در جهت برآوردن نیازها و انتخاب‌های درست تغذیه ای است. ارتقای سواد غذا و تغذیه به عنوان یک عامل کلیدی در انتخاب‌های غذایی سالم و تداوم الگوی تغذیه ای صحیح و درنتیجه پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر، موردتوجه قرار دارد. از آنجا که رفتارهای تغذیه ای از مراحل اولیه زندگی شکل می‌گیرند، دوران کودکی و نوجوانی، دو دوره کلیدی برای اصلاح عادات غذایی محسوب می‌شوند.

امروزه به اعتقاد پژوهشگران با شیوع روزافزون چاقی و عادات غذایی نامطلوب و همچنین فعالیت بدنی ناکافی در کودکان و نوجوانان، ارتقای سواد غذا و تغذیه و طراحی برنامه‌های مدون و دقیق در راستای توسعه مهارت‌های غذا و تغذیه به عنوان یک اولویت مطرح است. در ایران، با توجه به نظام آموزشی متمرکز، یکی از بسترهای مهم برای اعمال مداخلات مؤثر، نظام آموزش رسمی و کتاب‌های درسی مدارس است. در نظام‌های آموزشی متمرکز، کتاب درسی به عنوان محصول فرایند برنامه ریزی درسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و نقش مهمی در تأمین اهداف آموزشی و پرورشی ایفا می‌کند.

تیمی پژوهشی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره این موضوع، پژوهشی را انجام داده‌اند که نتایج آن را اخیراً «مجله علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران» منتشر کرده است. آن‌ها در این تحقیق، به بررسی علمی میزان توجه به سواد غذا و تغذیه در کتاب‌های درسی دوره ابتدایی پرداخته‌اند.

در این پژوهش توصیفی، محققان  با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، کلیه کتاب‌های درسی دوره ابتدایی از پایه اول تا ششم را به دقت بررسی کرده و محتوای آن‌هارا از لحاظ مقوله‌های سواد غذا و تغذیه، در حیطه‌های شناخی،مهارتی و ارزشی-نگرشی ارزیابی کرده‌اند.

یافته‌های این محققان نشان می‌دهد که به مقوله‌های مهارتی و مقوله‌های ارزشی- نگرشی سواد غذا و تغذیه در کتاب‌های درسی مقطع ابتدایی به طور مؤثر و کاربردی پرداخته نشده است و محتوای موجود از نظر مطابقت با مؤلفه‌های اصلی سواد غذا و تغذیه و نیازهای دانش‌آموزان نیاز به بازنگری جدی دارد.

نسرین امیدوار، پژوهشگر دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و همکارانش در این باره می گویند: «بررسی‌های ما نشان می‌دهند که مهارت‌هایی نظیر سواد رسانه، تحلیل برچسب تغذیه‌ای و مهارت‌های تعاملی و تحلیلی، همچنین مقوله‌های ارزشی مانند گرایش‌ها و ارزش‌های تغذیه‌ای و رعایت مسائل فرهنگی و اجتماعی مرتبط با غذا از مهم‌ترین مؤلفه‌های سواد غذا و تغذیه هستند که در کتب درسی مدارس مغفول مانده‌اند».

به گفته آن‌ها، «شواهد محدود موجود نشان می‌دهند که میزان سواد غذا و تغذیه ای دانش آموزان می‌تواند سلامت آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد و در این میان، محتوای کتاب‌های درسی می‌تواند با ارائه پیام‌های آموزشی مناسب و هدایت آموزش به سمت روش‌های تجربی، بر فرهنگ تغذیه ای آنان تأثیرگذار باشد».

بر این اساس، با توجه به اهمیت نقش تغذیه در زندگی و پی ریزی جامعه ای سالم، فعال و پویا و ایجاد عادات غذایی سالم از همان اوایل کودکی،لازم است به محتوای کتاب‌های درسی اعم از متن، پرسش و تصاویر با نگاه دقیق تر و عمیق تری در برنامه درسی ملی توجه شود.

طبق نظر امیدوار و همکارانش، «همچنین، نظر به تناسب حجم کتاب‌ها با ساعات آموزشی، فارغ از کتاب‌های درسیلازم است روش‌های دیگر آموزش، مانند تشکیل کارگاه‌های آموزشی و یا جلسات مشترک با انجمن اولیا و مربیان در این حوزه مورد توجه و تأکید قرار گیرد».

بدون تردید، توجه به یافته‌های چنین پژوهش‌های ارزشمندی توسط والدین و مسئولان امر می‌تواند در بهبود شرایط تغذیه ای آحاد کشور از سنین پایین، نقش عمده ای بازی کرده و جامعه را به سوی سلامت بدنی و ذهنی رهنمون شود.

منبع: ایسنا