اهمیت نهاد خانواده در نقش پرسشگری دانش‌آموزان
پرسشگری از ویژگی های کودکان و سرآغاز آگاهی و تفکرانتقادی است که خانواده در آن نقش اساسی دارد. نگرش بدبینانه و بدون حساسیت نسبت به این مسئله، موجب سرکوب حس پرسشگری کودکان می‌شود و سبب می شود کودکان در مواجهه با موضوعات و مسائل مختلف زندگی نتوانند راه درستی را برگزینند.
پرسشگری به مثابه یک مهارت، در همه سطوح تعامل اجتماعی مورد نیاز است و عنصری کلیدی در فرایند یادگیری محسوب می شود و نهادینه کردن این رسم نیکو، به معنای دستگیری مخاطبان برای رسیدن به سرمنزل مقصود در جاده تعلیم و تربیت است. از اینرو، هنر پرسشگری به منزله مؤثرترین ابزار در عرصه تربیت مورد توجه است.
اگر پرسش به صورت منطقی و در زمان مناسب مطرح شود، می‌تواند در همه جا، برای همه موقعیت‌ها و انواع یادگیری‌ها مفید واقع شود. بسیاری از صاحب‌نظران تعلیم و تربیت عقیده دارند پرسش خوب و درست، نصف پاسخ است و توانایی پرسشگری در انسان از چهارسالگی بروز می‌کند و شیوه هاییمواجهه با پرسش‌هایکودک روی شخصیت و آینده او تأثیری بسزا دارد.
کودکان قبل از ورود به مدرسه بسیار کنجکاوند و والدین و اطرافیان را آماج پرسش‌های پی‌درپی درباره موضوعات گوناگون قرار می‌دهند. با ورود به مدرسه ممکن است فضا و شیوه‌های آموزشیمدارس قدرت پرسشگریدانش‌آموزان را افزایش یا کاهش دهند. با توجه به اهمیت و ضرورت پرسش در فرایند یاددهی-یادگیری، باید به تقویت روحیه پرسشگری در دانش آموزان توجه شود. توجه به بُعد پرسشگری، درگیرکردن ذهن با پرسش‌ها و بحث و گفتگو درباره آنها می تواند باعث ظهور و بروز ایده ها و کشف استعدادها در دانش آموزان شود. در سال‌های ابتدایی دولت تدبیر و امید رئیس جمهوری نقادی و پرسشگریدر دانش آموزان را عامل اساسی در یادگیری عنوان کرد و این موضوع در آموزش و پرورش به عنوان یک برنامه راهبردی گنجانده شد.
برخی مطالعات نشان می دهد که پرسشگری مهمترین روش یادگیری فعال در دانش آموزان و تحکیم ساختار دانش آنها را پشتیبانی می‌کند. تحول جاری در آموزش و پرروش بر اهمیت درگیر ساختن دانش آموزان با سؤال‌های پی درپی تأکید دارد و بر این باور است که پرداختن به اندیشه سؤال- محوری در تعلیم و تربیت سرچشمه ایجاد تفکر انتقادی در دانش آموزان است. هرچند که در برخی روش‌های رایج در آموزش‌هایغیررسمیکشور مانند پدیده کنکور عملا کنجکاوی و خلاقیت در دانش آموزان ایجاد نمی شود ولی در سندتحول بنیادین به عنوان مهم ترین سندرسمی آموزش کشور بر رویکرد آموزش و پرورش به برنامه های تفکر انتقادی از دوران کودکی و در کانون خانواده تاکید شده است که در این زمینه آموزش و پرورش برنامه هایی را پیش بینی کرده که بخشی از آن در کتاب های درسی و عمده آن در برنامه غیر رسمی و فوق برنامه لحاظ شده است.
آگاهی والدین و معلمان از آثار سودمند روحیه پرسشگری و نقد کردن مسائل به سبب نفوذ معنوی بیشترشان بر دانش آموزان تأثیری بسیار اساسی در تقویت این مهارت پسندیده دارد. والدین مطلع و آگاه اهمیت پرسش‌های کودکان و فرزندان خود را می‌دانند. کودک در خانواده پندارهای اولیه درباره جهان و همچنین شیوه‌های سخن گفتن و هنجارهای اساسی رفتار را فرا می‌گیرد و نگرش‌ها، خلقیات و روحیات خود را شکل میدهد به گونه ای که زمینه ساز رشد و رفاه فیزیکی، روانی و اجتماعی فرد را می دهد. لذا، خانواده نخستین پایه گذار شخصیت و ارزش ها و معیارهای فکری است که نقشی مؤثر در تعیین سرنوشت و سبک و خط مشی زندگی آینده فرد دارد.
نتایج پژوهش های مختلف نشان می دهد که تغییر نگرش تربیتی اولیا از طریق آموزش آنان از سوی معلم و بهره گیری معلمان از روش تدریس فعال و ایجاد هماهنگی میان عملکرد معلم و اولیا در ارتباط با دانش آموزان، سبب ایجاد مهارت‌هایی مثل اعتماد به نفس، صاحب نظر بودن، پیشرفت در درس و تقویت قدرت استدلال و تجزیه و تحلیل شده است و این نشان می دهد که آموزش و پرورش در اجرای برنامه هایآموزش خانواده بر بهبود تفکر انتقادی و پرسشگری دانش آموزان تأثیر زیادی داشته است.
جامعه ای که نیاز دارد بخشی عظیم از شهروندانش توانایی حل مشکلات را داشته باشند باید از سال های نخست کودکی گام بردارد، سپس با روش های منظم به بسط و پرورش این کیفیت ها در دوران تحصیل در مدارس اقدام کند. حال با توجه به اینکه، روابط و کارکرد مناسب خانواده برای سلامتی فرد، خانواده و جامعه ضروری است و با در نظر گرفتن روابط والد- فرزندی و شناخت آن به منزله یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین روابطی که افراد می‌توانند تجربه کنند و نیز این امر که آنها عاملی مؤثر و مداخله گر در کیفیت عملکردهای تحصیلی فرزندان به شمار می‌روند و با توجه به اینکه خانواده به عنوان مرکز اصلی اندیشه، تفکر و پرسشگری کودکان می تواند نقش حمایتی و اصلی خود را بهتر ایفا کند. موارد زیر پیشنهاد برای والدین می‌شود:
۱ . فرزندان خود را برای پرسشگر تشویق و در مسائل علمیآنان را همراهی کنند.
۲ . به هنگام پرسش و اعتراض فرزندان آنان را مورد سرزنش و بازخواست قرار ندهند.
۳ . با فرزندان خود ارتباط و تعامل سازنده برقرار و با آنان اعتماد و همدلی کنند.
۴ . از انجام دادن تکالیف درسی فرزندان و خرید کتاب های حاوی پاسخ تکالیف و تمرینات(حل المسائل، گام به گام یا هر عنوان دیگر) خودداری کنند.
۵ . فعالیت های فرزندان خود را به ویژه زمانی که حالت کنجکاوانه دارد، سرکوب نکنند.
۶٫با توجه به گستره جست و جوی های اینترنتی به فرزندان خود مسیر صحیح پرسشگری و یافتن پاسخ ها را نشان و آموزش دهند.
امیرعباس میرزاخانی
معاون رسانه روابط عمومی وزارت آموزش‌وپرورش
منبع:ایرنا
