شش راهکار برای علاقه‌مند کردن کودکان به کتاب
یک نویسنده حوزه کودک و نوجوان در خصوص مقایسه وضع کتاب کودک و نوجوان در پیش و پس از انقلاب، عنوان کرد: ما نسبت به قبل و بر اساس جمعیت کودک‌مان آن فرایندرا خیلی کمتر داریم که یک کتابی مورد استقبال زیاد و چاپ بالا قرار بگیرد ولی این نیست که اصلا نداشته باشیم.
توجه به تعلیم و تربیت کودک و نوجوان، یکی از ارکان مهم توسعه فرهنگی و حتی اقتصادی کشورهاست. در حالیکه در بسیاری از کشورها فراتر از ضرورت های فرهنگی و تربیتی، توانسته‌اند بازار اقتصادی خوبی از چاپ کتاب کودک برای خود فراهم کنند و هه انتشاراتی‌های معتبر، یک بخش ویژه کتاب کودک دارند، در ایران اما چاپ کتاب کودک و نوجوان وضع خوبی ندارد و ناشران کتاب کودک غالبا مستقل از انتشاراتی‌های معتبر در زمینه‌های دیگر هستند.
بی‌توجهی به بازار چاپ و نشر کتاب، زمانی آسیب‌های جدی‌ترش‌را نشان می‌دهد که عدم توجه به ایجاد فرهنگ کتابخوانی در کودکان، باعث می‌شود که کودک فرایند رشد و تربیت فرهنگی‌اش‌را ناقص طی می‌کند و عادت کتابخوانی در او نهادینه نمی‌شود و این امر نام ایران‌را در میان کشورهایی با سرانه مطالعه بسیار پایین قرار می‌دهد.
در همین زمینه سراغ معصومه میرابوطالبی نویسنده حوزه کودک و نوجوان و عضو هیئت مدیره انجمن ادبی داستان جمعه رفتیم. معصومه میرابوطالبی متولد ۲۱ دی‌ماه سال ۶۰ از شهر قم، دارای مدرک کارشناسی ارشد ادبیات کودک‌ونوجوان و نویسنده کتابهای؛ «مثل یک بوم سفید»، «از باغها به بعد»، «اژدهای دماوند»، «آن سوی دریای مردگان»، «پروفسور فوفو»، «هندوانه خوشحال»، «شهر من»، «عروسی درِ قوری»، «سفر دانه‌ای» و «جوجه‌های آفتاب پرست» است.
میرابوطالبی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در خصوص آسیب‌شناسی وضع کتاب کودک و نوجوان گفت: چیزی که در این زمینه خیلی به ما ضربه می‌زند عدم رعایت قانون کپی رایت است. اگر قانون کپی رایت، متقن و اجرا شود، بخش زیادی از این آسیب‌ها کنترل می‌شود.
وی افزود: بعضی اوقات کتبی‌را داریم که توسط چندین نشر با عناوین مختلف در حال چاپ است اما در واقع یک کتاب است و این امر به نوبه خود منجر به آشفتگی در بازار کتاب کودک می‌شود و حتی در سطح وسیع‌تر، آسیب به بازار و تألیف کتاب کشور.
این عضو هیئت مدیره انجمن داستان جمعه در خصوص نقش رسانه‌ها در ایجاد و تقویت فرهنگ کتابخوانی کودک و نوجوان، بیان کرد:به نظر من رسانه‌ها واقعا کم کاری می‌کنند. یکی از رسانه های موثر بر بچه ها، همین رسانه ملی خودمان است ولی وقتی به بحث معرفی کتاب می‌رسد، رویکردهایی در انتخاب و معرفی کتاب‌ها دارد که ناعادلانه است . یکسری از کتب حذف می‌شوند و یکسری بالا می‌آیند و لزوما بر اساس کیفیت نیست.
وی اضافه کرد: بعضی نشرها در شبکه‌های اجتماعی و مجازی فعال شده‌اند اما برخی هنوز به شیوه‌های سنتی عمل می‌کنند. البته اتفاقی که به خاطر کرونا افتاد این بود که این نشرها نیز به سمت شبکه‌های اجتماعی رفته‌اند و از طرفی، حضور بچه ها در این شبکه‌ها و بازتاب بازخوردشان، تبلیغ این کتب شده‌است.
میرابوطالبی ادامه داد: مثلا بچه‌ها در صفحات خودشان یا صفحات ناشرها کتابی‌را که خونده‌اند، با ساختن ویدیو یا نقاشی کردن معرفی می‌کنند که اتفاقا این تبلیغ درست‌تر است چون از دل بچه‌ها در می‌آید و به دل بچه ها می‌نشیند. ولی آن چیزی که دست خود ناشر و کودک نیست، باید عادلانه‌تر باشد.
راهکارها؛ مطالعه جمعی
این نویسنده، در خصوص راهکار نجات کتابخوانی کودک و نوجوان از اوضاع نابسامان فرهنگی امروز، اظهار کرد: ایجاد فرایندهای جمعی کتاب خوندن و اینکه بچه ها نظر بدهند، راهکار بسیار موثری است. وقتی بچه‌ها بدانند قرار است درباره کتابی اظهار نظر و بحث کنند، فعالانه و با اشتیاق آن کتاب‌را می‌خوانند و این تحلیل و نظر کودکان می‌تواند حتی به خود نویسنده نیز بازخورد و جهت کاری بدهد.
انتخاب کتب همسو با ذائقه کودکان با دخالت خودشان
وی افزود: انتخاب کتاب مناسب و با دخالت خود بچه‌ها گام موثری دیگری است. ما به عنوان والدین باید با کتب آشنایی داشته باشیم، همچنین زمینه مورد علاقه کودک‌مان را شناسایی کرده باشیم؛ مثلا بعضی بچه‌ها کتب علمی_تخیلی دوست دارند و ما در این زمینه کتابهای جذاب داستانی خوبی داریم.
تلفیق کتابخوانی با بازی و هنر
میرابوطالبی تلفیق کتاب خوانی با بازی یا هنر را راهکار موثر دیگری در زمینه ایجاد علاقه به کتاب در کودکان دانست و تاکید کرد: کودکان دوست دارند چیزی‌را که می‌خوانند اجرا کنند یا نقاشی کنند. خیلی از بچه‌ها از کتابی که خوانده‌اند کلیپ می‌سازند و این خیلی برای خواندن کتاب به آن‌ها اشتیاق می‌دهد و در عین حال میان کتابخوانی و استفاده از تکنولوژی روز نیز، هماهنگی ایجاد می‌کند.
دیدار با نویسندگان
وی تصریح کرد: دیدار با نویسنده‌ها نیز راهکار مناسبی است. اینکه بچه بتواند نویسنده کتاب‌را ببیند و با او تعامل کند که فضای مجازی تا حدی آن را ایجاد کرده است.
شرکت در رویدادهای فرهنگی
این نویسنده حوزه کودک و نوجوان شرکت در رویدادهای فرهنگی‌را عامل مهم دیگری در ایجاد میل به کتاب در کودکان برشمرد و گفت: مثلا نمایشگاه کتاب که امسال نبود؛ واقعا خوب بود و بچه ها را می‌دیدم که با لذت خرید می‌کردند. آن فرایند که بچه‌ها بروند نمایشگاه ، با آن تنوع و رنگارنگی، بچه های مثل خودشان را ببینند و دست به انتخاب بزنند و حجم زیادی کتاب بخرند و با خودشان ببرند، میان آن‌ها و کتاب پیوند خوبی ایجاد می‌کند.
قرارگرفتن در معرض تبلیغ هم‌سن‌هایشان
وی تصریح کرد: بچه‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی صفحه یا کانال دارند، خودشان کلیپ می‌سازند و ترویج کتاب می‌دهند و این نیز بسیار موثر است و باید حمایت شود چون بچه‌ها شاید از هم سن و سالان خودشان بیشتر یاد بگیرند تا از بزرگسالان.
نویسنده کتاب «اژدهای دماوند»، در خصوص مقایسه وضع چاپ و مطالعه کتاب کودک و نوجوان در پیش و پس از انقلاب، یادآورشد: ما نسبت به قبل و بر اساس جمعیت کودک‌مان آن فرایندرا خیلی کمتر داریم که یک کتابی مورد استقبال زیاد و چاپ بالا قرار بگیرد ولی این نیست که اصلا نداشته باشیم، داریم ولی بیشتر برای کتب ترجمه اتفاق می‌افتد که به چاپ فراوان برسند. البته کتب تالیفی پر فروش هم داشتیم ولی به اندازه انگشت‌های دست.
وی اضافه کرد: این اواخر کتب تالیفی خوبی در کتابفروشی‌ها می‌بینم مثل کارهای آقای شاه‌آبادی یا سیامک گلشیری و فرهاد حسن‌زاده ولی با بچه‌ها که صحبت می‌کنیم، می‌بینیم حتی بچه‌های کتاب خوان‌مان، اسم نویسنده‌های ایرانی‌را نمی‌دانند و این واقعا مایه تأسف و دلسوزی است که این کتب در بستر فرهنگی ما تولید می‌شود و خوانده نمی‌شود.
میرابوطالبی با بیان اینکه تحول در بازار چاپ و نشر کتاب کودک، نیازمند یک اراده جمعی است و گروه‌های موثر مختلفی باید برای این امر، دست به دست هم دهند، خاطرنشان کرد: نیاز هست ناشر توسط دولت حمایت شود و قوانین حوزه کتاب و نشر اصلاح شوند. اگر قانون کپی رایت رعایت شود، شاید تا حد زیادی جلوی ناکامی و آشفتگی‌های بازار کتاب کودک گرفته شود. در بحث ترویج و تبلیغ نیز باید اصلاح ساختاری شود. من امیدوارم این پر تیراژ شدن کتاب، برای مجموعه های ایرانی رخ دهد.
مرتبط:
