افزایش ظرفیت ذهنی دانش‌آموزان با روش تدریس “بدیعه پردازی”
نتایج یک تحقیق نشان می دهد تدریس با الگوی بدیعه پردازی می‌تواند خلاقیت هیجانی دانش‌آموزان را افزایش دهد که نتایج آن با تأثیر الگوهای نوین تدریس همسو است.
زنده‌یاد میرزاحسن رشدیه، زمانی که آموزش و پرورش نوین را در ایران بنا نهاد، مخالفت‌ها با او به اندازه‌ای بود که بارها قصد جانش را کردند، اما امروز با گذشت یک قرن، شیوه‌های جدیدی خلق می‌شود تا کودکان جهان بتوانند آموزش را با لذت کودکانه خود تجربه کنند. روش تدریس بدیعه‌پردازی، یکی از شیوه‌های تدریس فعال است که خلاقیت دانش‌آموزان را شکوفا می‌کند.
زینب سادات حسینی-پژوهشگر علوم تربیتی در پژوهشی که با حضور دانش آموزان پایه ششم ابتدایی دخترانه انجام داده است به این نتیجه رسیده است که الگوی بدیعه پردازی منجر به افزایش خلاقیت هیجانی و تفکر انتقادی دانش آموزان می‌شود.
این پژوهشگر علوم تربیتی گفت: هدف از تدریس با الگوی بدیعه‌پردازی، شکستن دیوار قواعد مرسوم و ایجاد راهکارهای جدید برای حل مسائل در ذهن دانش‌آموز است تا به یادگیری پایدار و عمیق برسد.
وی افزود: معلم، در این شیوه پنج مرحله‌ای تلاش می‌کند تا فراگیران با تفکر بیشتر درباره موضوع درس، به شیوه‌ای نوین با مفهوم درس درگیر شده و از دریچه‌های گوناگون به آن فکر کنند.
حسینی ادامه داد: الگوی بدیعه پردازی یک نوع اطلاعات پردازی است که قوه خلاقیت دانش آموزان را افزایش می‌دهد چراکه راهبردهای آن، ذهن آنان را به تفکر در زمینه ابعاد گوناگون موضوع ترغیب می‌کند و برای هر موقعیت به تولید ایده‌های جدید و درک شیوه ارتباط بین مفاهیم می‌پردازند.
این پژوهشگر علوم تربیتی تصریح کرد: در این الگو، برای دریافت مفاهیم جدید و کاربردهای آن، مشابه‌سازی شده و فعالیت‌ها از راه قیاس دنبال می‌شود. معلم، تلاش می‌کند مفهوم درس را پس از آشنایی اولیه با قیاس مستقیم، قیاس شخصی و تعارض فشرده، برای دانش‌آموزان تفهیم کند که چون این روش تدریس مبتنی بر خلاقیت است، یاد گیرنده را به شناخت بیشتر مفهوم جدید می‌رساند.
وی اظهار کرد: تلاش فراگیر در این الگو، ماندگاری بیشتری در ذهن ایجاد می‌کند. نقش معلم در جریان اجرای این شیوه تدریس، هدایت‌گری دانش‌آموزان برای انجام دادن قیاس‌های مستقیم و شخصی است که امکان کشف و جست‌وجوگری بیشتری برای او فراهم می‌کند.
حسینی تأکید کرد: افزایش ظرفیت ذهنی دانش‌آموزان، از اهداف ذاتی این روش است. به این ترتیب، در شکستن زمینه‌های ذهنی قبلی و پیدا کردن راه مناسب جدید و اندیشیدن به طرز جدید به افراد کمک می‌کند تا به یک نظام فکری منسجم و ادراکی برسند.
این کارشناس علوم تربیتی با اشاره به پژوهش خود گفت: تدریس با الگوی بدیعه پردازی می‌تواند خلاقیت هیجانی دانش‌آموزان را افزایش دهد که نتایج آن با تأثیر الگوهای نوین تدریس شامل تدریس به شیوه بارش مغزی، تدریس مشارکتی و ایفای نقش بر خلاقیت هیجانی همسو است.
وی افزود: تدریس با الگوی بدیعه پردازی و روش تدریس مشارکتی بر اشتیاق تحصیلی، خودکارآمدی تحصیلی و خود تنظیمی در دانش آموزان اثر بخش است. یادگیری داستان نویسی کوتاه از طریق روش بدیعه پردازی باعث افزایش خلاقیت و رشد هوش خلاق دانش آموزان نیز می‌شود.
حسینی تصریح کرد: خلاقیت هیجانی عبارت است از ابراز هیجان‌های خود به روش جدید که بر اساس آن خطوط فکری فرد بسط یافته و روابط میان فردی او افزایش می‌یابد. به عبارتی نوآوری، اصالت (خود) و اثربخشی (روابط میان فردی) سه عنصر اصلی خلاقیت هیجانی محسوب می‌شود.
این کارشناس علوم تربیتی تأکید کرد: نوآوری، توانایی تغییر در هیجان‌های معمول و ایجاد هیجانی جدید برخلاف هنجارها و استانداردها و یا ترکیبی جدید از هیجان‌های متداول فرد است. اثر بخشی نیز، هماهنگی پاسخ خلاق با زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی است که برقراری روابط اجتماعی مطلوب را ممکن می‌سازد و اصالت یعنی هیجان‌ها باید برخاسته از باورها و اعتقادهای فرد باشد.
وی اظهار کرد: روش تدریس بدیعه پردازی یک الگوی پردازش اطلاعات است که به تدریس تفکر استعاره‌ای مبادرت کرده و شاگردان را بر ابداع مطالب جدید و خلاقیت ترغیب و تشویق می‌کند. در این الگو بعد عاطفی و بعد نامعقول از ابعاد عقلی و معقول مهم‌تر است و هدف اساسی این الگو خلق باورها، افکار، اشیا و فنون و شکستن سد قواعد مرسوم است.
حسینی گفت: این روش چون با امور نامعقول سر و کار دارد باعث تجلی برانگیختگی‌های درونی افراد می‌شود. فراگیران بین خود و مفهوم انتخاب شده، همسویی و همدلی ایجاد می‌کنند. خود را از درون قیاس و آن را در قالب خود شرح داده و احساسات، تمایلات و انگیزه‌های خود را بیان می‌کنند.
این کارشناس علوم تربیتی افزود: در شیوه بدیعه پردازی، نوآوری فرد رشد پیدا می‌کند. با تأکید بر برقراری روابط مطلوب و دوستانه، موجب بهبودی شیوه تفکر فرد را فراهم می‌آورد و باعث رشد اثربخشی افراد می‌شود.
وی اظهار کرد: الگوی تدریس بدیعه پردازی، سرسختی روانشناختی را می‌تواند افزایش دهد و با نتایج مطالعات تأثیر الگوهای آموزش حل مسئله همسو است. سرسختی روانشناختی یک ویژگی شناختی شخصیتی است که در مواجهه با حوادث فشار آور زندگی به عنوان یک منبع مقاومت و سپر محافظ عمل می‌کند.
حسینی تأکید کرد: سرسختی روانشناختی، ترکیبی از باورها درباره خود و جهان است که از سه مؤلفه تعهد، کنترل و مبارزه جویی تشکیل شده است و در عین حال یک ساختار واحد است. در این الگوی تدریس، فراگیر در تکلیف خود احساس درآمیختگی می‌کند و باعث تعهد در او شده و باعث افزایش کنترل او بر محیط می‌شود.
وی تصریح کرد: بنا به یافته‌های فرضیه سوم این پژوهش، بدیعه پردازی باعث پرورش تفکر انتقادی می‌شود و معلمان باید توجه داشته باشند که برای پرورش دانش آموزان با ذهن فلسفی باید آموزش آنها بر اساس روش‌های قصه‌گویی و تدریس بدیعه پردازی باشد.
این کارشناس علوم تربیتی گفت: این تحقیق در زیر فرضیه‌های هشتگانه خود، ثابت کرده است که تدریس بدیعه پردازی بر آمادگی، نوگرایی، اثربخشی، تعهد، کنترل و مبارزه جویی دانش‌آموزان اثر دارد.
حسینی در مورد محدودیت‌های الگوی بدیعه پردازی، گفت: روش تدریس سنتی معلمان در مراکز آموزشی مثل سخنرانی باعث محدودیت در اجرا، اثربخشی و اشتیاق دانش آموزان برای الگوی تدریس به روش بدیعه پردازی می‌شود.
منبع: ایسنا
