معرفی کتاب انسان در جستجوی معنا

ویکتور فرانکل استاد عصب شناسی و روان‌پزشکی دانشگاه وین است. او که از نجات‌یافتگان واقعه‌ی هولوکاست است، از آغاز کارش در دانشگاه به دنبال تعریف انسان از معنای زندگی و حیات بوده است. او معتقد است که انسان‌ها باید تحت هر شرایطی برای زندگی‌شان معنایی وجود داشته باشد، حتی اگر در بدترین وضعیت قابل تصور و آخرین لحظه‌های حیات باشند. ویکتور فرانکل در معنا درمانی، هسته‌ی مرکزی اگزیستانسیالیسم را مورد بررسی قرار داده است و در برابر این پدیده می‌گوید:« اگر زندگی کردن رنج بردن است، پس برای زنده ماندن باید ناگزیر معنایی در رنج بردن یافت.»

ویکتور فرانکل را می‌توان پدیدآورنده‌ی لوگوتراپی (معنادرمانی) دانست. لوگرتراپی یا معنادرمانی را یافتن ریشه‌های معنای زندگی هر فردی، به شکل انگاره‌ای استوار از معنا و مسئولیت می‌دانند. الگویی که معنا و مسئولیت و رسالت فرد در زندگی با آن مشخص می‌شود. فرانکل بعد از مدتی مخالف سر سرسخت روان‌درمانی شد به همین دلیل تحقیقاتش را درباره‌ی معنادرمانی بیشتر کرد. او معتقد بود:«رفتار درمان‌گران باعث می‌شود آدم‌ها مانند حیوانات و به صورت ماشین فیزیولوژیک تحلیل می‌کند، اما در لوگوتراپی به بُعد معنوی انسان‌ها اهمیت داده می‌شود.»

فرانکل  تاکنون بیش از سی عنوان کتاب درباره معناگرایی و معنا درمانی نوشته است، اما متاسفانه فقط هشت‌ کتاب از فرانکل از آلمانی  به زبان انگلیسی برگرداننده شده‌اند. او در سال ۱۹۵۹ کتاب انسان در جست‌وجوی معنی را نوشت، این کتاب روایت تجربه‌ی او از دوران کارش در اردوگاه کار اجباری آلمان نازی است. او در این کتاب توضیح می‌دهد که چگونه در چنین شرایطی، اهمیت معنای زندگی در سخت‌ترین شرایط را درک کرد.

ویکتور فرانکل در سال ۱۹۲۱ با زیگموند فروید، فیلسوف مشهور اتریشی دیدار کرد و برای مدتی شاگرد او بود، اما بعد از گذشت چند سال‌ نظریاتش از نظریه فروید فاصله گرفت. ویکتور فرانکل در دوم سپتامبر ۱۹۹۷ در شهر وین اتریش درگذشت.

در ستایش کتاب انسان در جستجوی معنا:

– اگر شما امسال تنها یک کتاب بخوانید، کتاب دکتر فرانکل باید همان کتاب باشد. (لس‌آنجلس تایمز)

– ویکتور فرانکل… یکی از قهرمانان اخلاقی قرن بیستم است. بینش‌های او درباره‌ی آزادی و حیثیت بشر و جستجوی او برای معنا عمیقاً جنبه‌ی انسانی دارد که می‌تواند زندگی‌ها را دگرگون کند. (خاخام ارشد دکتر جاناتان ساکس)

– ویکتور فرانکل می‌گوید شرارت و انزجار نمی‌تواند ما را کاملاً از بین ببرد… این کتابِ به غایت حساس، سرودی است برای سیمرغِ درون هر یک از ما که برمی‌خیزد و قبل از گریز، زندگی را انتخاب می‌کند. (برایان کینون، مؤلف کتاب یک زیربنای شرارت)

– این یکی از قابل‌توجه‌ترین کتاب‌هایی است که در عمرم خوانده‌ام. زندگی‌ام را عوض کرد و جزئی از هر آنچه برایش زندگی می‌کنم و آنچه تدریس می‌کنم شد. کتابی است که واقعاً باید خواند. (سوزان جِفِرز، مؤلف کتاب ترس را احساس کنید ولی به هر حال کارتان را بکنید)

– یک اثر ماندگارِ ادبیات بقاء (نیویورک تایمز)

بخشی از از کتاب انسان در جستجوی معنا:

وقتی منتظر نوبت دوش گرفتن بودیم، متوجه عریانی خودمان شدیم: بدون موهایمان، واقعاً چیزی جز پیکرهای برهنه‌مان نداشتیم. آنچه از ما باقی‌مانده بود به معنی واقعی کلمه، وجود عریانمان بود. به‌عنوان رابطه‌ای عینی با زندگی‌های گذشته‌مان، چه چیز دیگری برای ما باقی‌مانده بود؟ برای من عینک و کمربندم مانده بود که این دومی را بعدها مجبور شدم با تکه‌ای نان معاوضه کنم. برای صاحبان فتق بند هیجان بیشتری در انتظارشان بود. آن شب زندانی ارشدی که مسئول آلونک ما بود با یک سخنرانی به ما خوش‌آمد گفت و قول شرف داد که کسانی که پول یا اشیاء قیمتی به فتق بندشان دوخته‌اند را شخصاً «از آن تیر سقف» (و آن را نشان داد) به دار می‌آویزد و با افتخار اعلام کرد که به‌عنوان ساکن ارشد، قوانین اردوگاه این حق را به او می‌دهد.

تا جایی که به کفش‌ها مربوط می‌شد، قضیه به همین سادگی نبود. اگرچه قرار بود آن‌ها را نگه‌داریم، ولی به هر جهت آن‌هایی که کفش‌های نسبتاً سالم و خوبی داشتند مجبور بودند آن‌ها را تحویل بدهند و در عوض کفش‌هایی دریافت کنند که اندازه‌شان نبود. درعین‌حال، مخمصه‌ی واقعی در انتظار آن عده از زندانیان بود که در اتاق انتظار به نصیحت مشفقانه‌ی زندانیان قدیمی‌تر گوش کرده بودند و ساقِ نیم چکمه‌های خودشان را بریده و برای پوشاندن این خرابکاری، به لبه‌ی بریده‌شده صابون مالیده بودند. مثل این بود که مأموران اس اس فقط منتظر چنین عملی بودند. تمام افرادی که در مظان اتهام این جرم بودند باید به اتاقی در جوار کلبه ما می‌رفتند. بعد از مدتی ما دوباره صدای شلاق و فریاد ناشی از دردِ شکنجه را می‌شنیدیم. این بار خیلی بیشتر طول کشید.

بنابراین آن خیال خامی که بعضی از ما هنوز هم در سر می‌پروراندیم یکی بعد از دیگری نابود شد و بعد، به‌صورتی کاملاً غیرمنتظره، طنزی سیاه و شوم بر وجود خیلی از ما غلبه کرد. ما می‌دانستیم که به‌غیراز زندگی‌های مسخره و عریانمان چیزی برای از دست دادن نداریم. وقتی دوش‌ها شروع به شریدن می‌کردند، با تمام وجود سعی می‌کردیم مسخره‌بازی دربیاوریم و هم از خودمان و هم از یکدیگر مایه بگذاریم. از همه‌چیز گذشته، آب واقعی از دوش‌ها بیرون می‌آمد!

چرا باید این کتاب را مطالعه کنیم؟

نیچه می‌گوید: «اگر چرایی زندگی خویش را بدانیم، با هر چگونگی‌ای خواهیم ساخت.» اگر به دنبال چرایی زندگی‌تان هستید، دکتر ویکتور فرانکل در این اثر به شما کمک می‌کند تا آن را بیابید. معنادرمانی نه‌فقط برای زندانیان اردوگاه‌های کار اجباری، بلکه برای تمامی انسان‌هایی که در دام روزمرگی و ملال افتاده‌اند و نمی‌دانند برای چه زنده‌اند و برای چه تلاش می‌کنند، می‌تواند بسیار راهگشا باشد. معنادرمانی در واقع ابزاری است که ذهن و ناخودآگاه انسان را از پریشانی‌ها و ترس‌هایش رها می‌کند.