توسعه انسانی با پرورش نوجوانان آگاه ممکن می‌شود
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان فارس گفت: کشورهای توسعه‌یافته از دهه‌های گذشته به اهمیت ادبیات کودک و نوجوان پی برده و از آن بهره بسیار برده‌اند، چرا که توسعه انسانی جز با پرورش کودکان و نوجوانانی آگاه ممکن نمی‌شود.
به گزارش خبرگزاری فارس از شیراز، هشتم آبان ماه به پاس دلاوری‌های شهید نوجوان محمد حسین فهمیده به عنوان «روز نوجوان» در تقویم‌ها نام گرفته است. به امید اینکه این مناسبت تقویمی گام به گام در جامعه بروز و ظهور عملی بیشتری پیدا کند، با یکی از مسئولین که حیطه کاری‌اش با نوجوانان گره خورده، به گفتگو نشستیم.
زهرا افتخاری، مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان فارس در خصوص ویژه برنامه‌های روزنوجوان در استان در گفتگو با خبرنگار فارس اظهار داشت: مراکز فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان در سراسر استان فارس با اجرای فعالیت‌های متنوع فرهنگی، هنری و ادبی میزبان نوجوانان است. نوشتن خلاق، شعر و داستان نویسی، رصد آسمان، انیمیشن سازی، بحث آزاد، کتاب‌خوانی و پرداختن به مسائل روز و مورد نیاز نوجوانان با روش خاص کانون از جمله بخش‌هایی از برنامه های کانون در روز نوجوان است که منجر به توسعه انسانی نسل آینده می شود.
اهمیت ادبیات کودک و نوجوان
افتخاری دوران کودکی و نوجوانی را مهمترین سال‌های شکل گرفتن و پرورش احساس و اندیشه دانست و در خصوص ارزیابی وضعیت ادبیات نوجوان ابراز داشت: ادبیات همواره یکی از بنیادی‌ترین زیرساخت‌ها و مهمترین ابزارها برای انتقال مباحث فرهنگی و اجتماعی هر کشوری است و در شکل‌گیری هویت آحاد جامعه نیز نقش بسزایی دارد.
وی افزود: کشورهای توسعه‌یافته از دهه‌های گذشته به اهمیت ادبیات کودک و نوجوان پی برده و از آن بهره بسیار برده‌اند، چرا که توسعه انسانی جز با پرورش کودکان و نوجوانانی آگاه ممکن نمی‌شود. از این رو، درباره خصوصیات یک اثر مناسب برای این قشر، نکات مهمی را می‌توان برشمرد. اولا زبان و بیان، درک زبان نوشتاری برای کودک و نوجوان مهم است و باید با تخیل و تجربه های کودکان و نوجوانان متناسب باشد. از این رو برای هر گروه سنی کودک و نوجوان از متن ها و موضوع ها و زبان و بیان متناسب با فهم و درک آنها استفاده می‌شود.
افتخاری ادامه داد: دوم آنکه به رشد و پرورش شخصیت خواننده کمک می‌کند و همواره بخشی از پیام خود را به کمک تصویر بیان می کند؛ به همین سبب، کتابهای تصویری کودکان خردسال، که حتی گاه نوشته ای به همراه ندارند، در ادبیات کودکان و نوجوانان ارزش بسیار دارند. موضوع وتم و به عبارتی محتوای داستان یا شعر نیز باید با دنیای واقعی که کودک می بایست در آن زندگی کند، متناسب باشد. مثلا موضوع بسیاری از افسانه‌ها، رنجها و حرمانهای کودکان یتیم تحت آزار و فشارهای پدرخوانده یا مادرخوانده است. اینگونه کارها در ذهن کودکان به یک موجود فرضی به نام پدرخوانده یا مادر خوانده، پیش داوری منفی پدید می‌آورد و چه بسا باعث می‌شود که کودک با چنین پیش داوری قبلی بنا به دلایل طبیعی یا اجتماعی ناچار از زندگی با چنین کسانی شود.
به گفته مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان فارس بسیاری از افسانه‌ها و برخی از داستان‌ها، مشحون ازوقایع و حوادثی است که بی خردانه به یاری پاره‌ای از اشخاص داستان می شتابد، ایشان را ثروتمند می‌سازد، کامروا می‌کند و…
حقیقت این است که کودک باید بداند که تمام آسان زیستی‌های امروز ما نتیجه کوشش و تلاش صمیمانه و پیگیر اجداد و پدران ماست وما برای افزودن به این بهروزی و سعادت باید در صدد تلاش و کوشش برآییم.
وی افزود: موفقیت نویسنده در رساندن پیام، تناسب قالب، تکنیک چاپ، نوع کاغذ، نوع حروف، طرز صحافی، جلد کتاب، تصاویر ونقاشی ها و… نیز از عوامل بسیار مهمی هستند که در مناسب بودن یک اثر برای کودکان یا نوجوانان دخیل اند.چنانچه در سال های اخیر ادبیات نوجوان به لحاظ زبان، محتوا، صور خیال، آرایه‌های ادبی و جنبه‌های اخلاقی و آموزشی نسبت به ادبیات عام و بزرگسال حساسیت‌های بیشتری را می‌طلبد ونیازهای آن روزبه‌روز نه‌تنها نسبت به کودکان و نوجوانان دهه‌های قبل، بلکه سده‌های قبل در حال تغییر است و این طبیعی است که ادبیات‌شان هم تغییر کند، چون قرار است بخشی از نیازهای متفاوت و امروزی آنان با این ادبیات پاسخ داده شود.
لزوم تولید آثار خوب در حوزه کودکان
افتخاری ادامه داد: ارزیابی یعنی واقعاً ارزیابی؛ یعنی باید تمامی کتاب‌ها مطالعه و شاخص‌های مختلف و تفاوت‌های آن نسبت به دهه‌های گذشته بررسی شود تا ببینیم چه اتفاقاتی از لحاظ کیفیت و کمیت برای آن افتاده است اما درعین‌حال فکر می‌کنم در هر دوره‌ای، کارهای خوبی تولید می‌شود و این به معنا این نیست که بهترین دوره گذشته بوده و اثر طلایی در آن دوره وجود داشته است. عصر طلایی هیچ‌وقت وجود نداشته و همیشه فرصت هست که کتاب‌هایی بهتر از این هم تولید شود کما اینکه اکنون نیز کتابهای خوبی وجود دارد.
وی تاکید داشت: تنها آسیب بزرگی که می‌توان بر گفتن آن اصرار ورزید، بحث نشریات کودک و نوجوان است که به دلایل مختلف، چه به لحاظ اینکه دوره و زمان نشریات کاغذی حتی برای بزرگسالان هم به نوعی کم‌رنگ شده، برای کودک و نوجوان بیشتر کم‌رنگ شده و شاید هم در دوره‌های قبلی و در دهه ۷۰ ما شاهد نشریات بیشتری برای کودک و نوجوان بودیم که آنها را برای ادبیات مختص خودشان آماده می‌کرد.
اتفاقات خوب در حوزه تولید کتاب نوجوانان
افتخاری با بیان اینکه کودکان در آن دوره می‌توانستند مشارکت بیشتری در فضای نوشتن چه به‌عنوان مخاطب چه به‌عنوان نوجوان در قالب خبرنگار یا نوجوانان نوقلم داشته باشند، اظهار داشت: این فضا به‌نوعی اکنون برای بچه‌ها کمتر شده که این یک آسیب است. اما در عین حال در حوزه کتاب نوجوانان در حال تجربه اتفاقات رو به جلویی هستیم. افتخاری معتقد است ادبیات کودک و نوجوان باید بچه‌ها را برای زندگی واقعی آماده کند و به آنها مهارت‌های زندگی را یاد بدهد؛ آنها را برای زندگی در ساحت بزرگ‌سالی آماده کند و به توسعه انسانی نسل آینده فکر کنند. ما در لابه لای قصه‌ها واشعار خویش نباید مسالۀ آگاهی کودکان و نوجوانان را از نظر دوربداریم. زیرا اینان در سنی قرار دارند که باید از تجربه‌های بزرگان بیاموزند و دربارۀ پدیده‌های گوناگون زنده گی شناختی به دست بیاورند. مهر ورزیدن ،عاطفه داشتن و خیر رساندن به انسانها و جانوران ، وظیفه شناسی، راستگویی، دستگیری، فداکاری و سر انجام در یک سخن،کردار نیک در او جایگاه برینی بیابد. این‌ها هدف بزرگ بیان و نمایش ادبیات کودک و نوجوان را در خود دارند.
وی تاکید کرد: هر شعر وقصه‌ای که برای کودکان کشور نوشته می‌شود زمینۀ بسیار موثری ست برای کامیابی معنوی آنان بذری که امروزدر نهاد آنان افشانده می‌شود فردا بارور می‌گردد. چه بهتر که برای پرورش سالم این نونهالان باغ هستی، سنجیده تر ودلسوزانه تر بکوشیم و آنان را برای پذیرایی فردای روشن وخالی از هر گونه ستم و فساد آماده سازیم.
افتخاری با اشاره به اینکه نوجوانان دارندۀ بهترین آمادگی های ذهنی و توانایی های ذهن پذیرش گر هستند، گفت: آنان دنیای کتاب را واقعا حس می کنند ودر هنگام مطالعه خود را به جای قهرمانان وشخصیت‌های داستان‌ها قرار می‌دهند. یعنی آنان بیشترو بهتر از ما با آنچه که می‌خوانند پیوند برقرار می‌کنند. آنان امر محال را شدنی وغیر واقعی را واقعی می‌پندارند.صورت کنش و واکنش آنان بیشتر و تندتر از ماست. مطالبات، توقع‌ها و نیازهای آنها روزبه‌روز نه‌تنها نسبت به کودکان و نوجوانان دهه‌های قبل، بلکه سده‌های قبل در حال تغییر است و این طبیعی است که ادبیات‌شان هم تغییر کند، چون قرار است بخشی از نیازهای متفاوت و امروزی آنان با این ادبیات پاسخ داده شود.
وی گفت: در این شرایط ما می‌توانیم از بستر ادبیات استفاده کنیم و از این طریق، خیلی از موضوعاتی که می‌خواهیم به این قشر یاد بدهیم به شکل غیرمستقیم به آنها آموزش داده شود. اگر انتظار داریم توسعه انسانی رقم بخورد و جامعه فردای ایران، جامعه اخلاقی‌تر، انسانی‌تر و آرام‌تری باشد باز هم ادبیات می‌تواند یک‌راه حل باشد. ادبیات می‌تواند یک بستر مهم برای فهماندن همه این مفاهیم باشد؛ بستری قابل اعتماد که در جان، دل و روح نوجوان می‌نشیند و در اندیشه آن بارور می‌شود.
