روشی برای رهایی نوجوانان از بحران هویت
دوره متوسطه که در سنین نوجوانی و جوانی دانش آموزان قرار دارد، یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی انسانی است، زیرا فرصت‌هایی را برای رشد و نمو هم ازنظر جسمانی و هم درزمینه کفایت شناختی و اجتماعی، استقلال، عزت‌نفس،صمیمیت و بحران هویت فراهم می‌کند.
گذر از کودکی به بزرگسالی با یک دوره انتقالی طولانی مشخص می‌شود که نوجوانی نام دارد. نوجوانی از ۱۱ تا ۱۲ سالگی آغاز و گاه تا ۲۱ یا ۲۲ سالگی ادامه پیدا می‌کند و شامل تغییرات عمده و پیوسته‌ای در همه حیطه‌های رشد است. بهزیستی جسمی و روان‌شناختی دانش‌آموزان نوجوان ایرانی در مقطع متوسطه، تقریباً در سطح متوسطی قرار دارد که سطح قابل قبولی نیست و بر همین اساس طراحی و اجرای انواع مداخلات بالینی، آموزشی و مشاوره‌ای، جهت بهبود کیفیت زندگی آن‌ها توسط محققان توصیه می‌شود.
صاحب‌نظران حوزه علوم انسانی معتقدند وجود این باور که آشوب‌های روان‌شناختی در نوجوانی، پدیده‌های عادی و بهنجاری هستند، می‌تواند به پیامدهایی تأسف‌بار منجر شود. بر این اساس، اغلب تصور می‌شود نوجوانانی که به مشکلات روان‌شناختی گرفتارند با افزایش سن خودبه‌خود بهبود می‌یابند، ولی این تصور، درست نیست. برای مثال، یکی از مهم‌ترین آسیب‌های عدم بهزیستی روان‌شناختی فرآیند رشد در دوره نوجوانی و جوانی، عدم دستیابی به هویت است که اگر به آن توجه نشود می‌تواند به‌طورجدی سلامت جسمی و روانی نوجوانان و جوانان را تحت تأثیر قرار دهد. در تعریف هویت می‌توان اشاره کرد که هویت یک فرآیند است، نه یک محصول و ساخت‌وساز هویتی و بر همین اساس در سراسر زندگی از تأثیرات اجتماعی و فرهنگی شکل می‌گیرد.
در رابطه با این موضوع پراهمیت، گروهی از محققان کشور از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت‌جام و واحد زرند، اقدام به انجام پژوهشی کرده‌اند که در آن، اثربخشی روشی به نام «روان‌درمانی مثبت نگر به شیوه گروهی» بر بحران هویت دانش‌آموزان دختر و پسر مورد بررسی واقع شده است.
در این پژوهش نیمه تجربی، ۳۰ دانش‌آموز دختر و ۲۸ دانش‌آموز پسر انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. گروه‌های آزمایش، در ۷ جلسه هفتگی جداگانه آموزش‌های روان‌درمانی مثبت نگر را به شیوه گروهی دریافت کردند، ولی افراد گروه کنترل چنین آموزشی را دریافت نکردند. درنهایت محققان با استفاده از روش‌های آماری و به کمک پرسش‌نامه‌های خاص، این دو گروه را ازلحاظ وضعیت بهبود بحران هویت مورد ارزیابی علمی و مقایسه قرار دادند.
نتایج این بررسی‌ها نشان داد که روان‌درمانی مثبت نگر به شیوه گروهی، می‌تواند بر رفع بحران هویت پسران و دختران دانش‌آموز اثر مثبتی داشته باشد و بنابراین نتایج، می‌توان از آن برای کاهش مشکلات روان‌شناختی ناشی از بحران هویت دانش‌آموزان در مدارس بهره برد.
در تبیین این یافته‌ها، علیرضا رجایی، دانشیار و پژوهشگر گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت‌جام و دو همکار دیگرش می‌گویند: « می‌توان گفت بحران هویت با نشانه‌های بی‌هدفی، پوچی، ناامیدی، عدم اعتمادبه‌نفس، بی‌ارزشی، نارضایتی و نظایر آن تعریف می‌شود و هسته اصلی این برنامه درمانی هم کاهش این نشانه‌ها است و لذا دور از انتظار نبود که روان‌درمانی مثبت نگر بتواند باعث کاهش این نشانه‌ها گردد. همچنین بر اساس یافته‌های این تحقیق، ما شاهد افزایش رضایت از زندگی و معنای زندگی در گروه آزمایش بودیم که نشان از اثرگذاری برنامه مورد اجرا دارد».
این محققان که نتایج به‌دست‌آمده از تحقیق خود را در «مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی جیرفت» منتشر کرده‌اند، معتقد هستند: «به‌طورکلی در اهمیت اثربخشی این برنامه درمانی می‌توان گفت، روان‌درمانی مثبت نگر با رشد توانایی‌های دانش‌آموزان، یادگیری ارزش‌ها و به دست آوردن شکوفایی در شرکت‌کنندگان باعث کاهش بحران هویت می‌شود و این رشد شکوفایی باید هدف آموزش‌وپرورش و خانواده‌ها باشد. زیرا در دنیای امروزی خوشبختی به‌طور معمول با ثروت معادل است و معمولاً والدین سعی می‌کنند ثروت بیشتری را از خود به‌جای بگذارند که فرزندانشان رفاه بیشتری داشته باشند».
آن‌ها می‌افزایند: «درواقع آنچه والدین برای فرزندانشان می‌خواهد، رفاهی حتی بیشتر از رفاه خودشان است، ولی در کنار سرمایه‌گذاری مالی، سرمایه‌گذاری‌های روانی‌ای وجود دارد که رفاه بسیار بیشتری را نسبت به پول برای فرزندان به ارمغان می‌آورد. این امر می‌تواند با آموزش مثبت تحقق یابد و پیاده کردن عملی این هدف در جلسات آموزشی نظیر این پژوهش ممکن می‌گردد».
منبع: ایسنا
مرتبط:
