مراحل رشد در كودكان
مراحل مختلف رشد نوزادان بسیار پیچیده است و این مراحل كاملا به هم مرتبط هستند؛ اما به طور كلی می‌توان آنها را به شش مرحله زیر تقسیم كرد:
– رشد جسمی
– رشد هوشی
– رشد حركتی
– استفاده از زبان
– توانایی‌های عاطفی
– مهارت‌های اجتماعی ……
این مراحل هر چند وقت یكبار اندازه‌گیری می‌شوند تا میزان رشد كودك مشخص گردد. اما گاهی این اندازه‌گیری‌ها ابهامات زیادی را به وجود می‌آورند و اگر به درستی صورت نگیرند، نگرانی‌های واقعی برای والدین ایجاد می‌كنند؛ مثلا وقتی كه كودك هجده ماهه شما هنوز شروع به راه رفتن نكرده و یا وقتی كه كودك، چهارده ماهه‌تان هنوز هیچ كلمه‌ای نگفته است، دلشوره شما نیز آغاز می‌شود؛ اما به خاطر داشته باشید كه این مراحل و اندازه‌گیری‌ها فقط برای راهنمایی شما هستند و كودكان برای پیروی از این راهنمایی‌ها از پیش برنامه‌ریزی نشده‌اند.
به عبارت ساده‌تر هر كودك با سرعت خاص خودش به این مراحل می‌رسد و آنها را طی می‌كند. اگر تمام افراد خانواده شما قد بلند هستند، احتمال قد بلند شدن كودك‌تان هم زیاد است و برعكس پدر و مادرهای كوتاه قد، فرزند كوتاه قدی خواهند داشت. مهم‌ترین نكته در این زمینه این است كه می‌توان به افزایش رشد كودكان در هر شش مرحله كمك كرد.
این مسئله از نظر علمی كاملا ثابت شده است و شما می‌توانید با اقدامات خاصی روند رشد كودكان را تسریع كنید. معمولا والدین توجه زیادی به رشد هوشی كودكان خود دارند و این مورد بسیار مهم‌تر از موارد دیگر به نظر می‌رسد. برای تقویت هوش كودكان نیز می‌توان برخی كارهای خاص را انجام داد.
قانون ساده P-A-S-T-E برای تقویت رشد كودكان
– (P (Playing games بازی كردن
– Awareness) A) هوشیاری و آگاهی
– Singing (Songs) S آواز خواندن
– Talking) T) حرف زدن
– Encourage) E) تشویق
بازی كردن
بازی با یك كودك پنج ماهه چیزهای زیادی به او می‌آموزد و علاوه آن، می‌تواند سرگرم شود و از بازی لذت ببرد. وقتی كه كودك شما كمی بزرگ‌تر می‌شود، بازی‌های او شكل فعال‌تری به خود می‌گیرند. شاید لازم باشد هنگام بازی كردن با كودك‌تان حتی روی زمین چهار دست و پا حركت كنید تا او مهارت‌های حركتی مختلف را بیاموزد.
حتی برخی روزها احساس می‌كنید كه كوهی را جابه‌جا كرده‌اید؛ چرا كه تمام روز را با كودك‌تان چرخیده‌اید، دویده‌اید، خم و راست شده‌اید و … یكی از بازی‌های مناسب برای تقویت تخیل كودك، ساختن خانه با مكعب‌های پلاستیكی (لگو) است. وقتی كه برای خانه ماشین لباسشویی، گاز، جاروبرقی، میز و صندلی و یا سایر وسایل خانه را تهیه می‌كنید، بیشتر شبیه خانه می‌شود.
این وسایل به شما كمك می‌كنند تا مفهوم بالا، پایین و داخل را به كودك خود بیاموزید. برای آموزش این مفاهیم می‌توانید از بازی‌های دیگر نیز استفاده كنید؛ مثلا از اسباب‌بازی‌های آموزشی كمك بگیرید. این اسباب‌بازی‌ها به نحوی طراحی می‌شوند تا كودكان را تحریك و زمینه رشد بیشتر آنها را فراهم كنند.
آگاهی و هوشیاری
آگاهی از محیط پیرامون تاثیر مستقیمی روی رشد كودك دارد. تماشای پرواز پرنده‌ها، دویدن در یك باغ، قدم زدن در خارج از شهر و یا حتی رفتن به میدان شهر، درس‌های زیادی در مورد طبیعت و محیط به او می‌دهد؛ پس او را با محیط اطرافش آشنا كنید و نه تنها ساختمان‌ها و درختان، بلكه پرنده‌ها، پروانه‌ها و حتی حشرات را نیز به او نشان دهید.
آواز خواندن
آواز خواندن ریتمیك به كودك ریتم و هماهنگی را می‌آموزد. همه كودكان استعدادهای بالقوه خاصی دارند كه باید رشد كنند و پرورش یابند. آنها نه تنها از طریق حركت كردن می‌آموزند، بلكه با گوش كردن و بازی كردن نیز مهارت‌های حركتی خود را افزایش می‌دهند. انگشت نوزاد را روی بینی خودتان بگذارید و بعد روی بینی خودش.
دست‌های او را در دست بگیرید و شروع كنید به آواز خواندن. ترانه‌ای شاد بخوانید و كمكش كنید روی پاهایش بایستد. دست‌هایش را در دست‌های خود نگه‌دارید و شروع به دست زدن كنید. اگر نوزادتان شروع به لبخند زدن یا خندیدن كرد، یعنی اینكه از این تجربه لذت می‌برد.
حرف زدن
یكی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مراحل رشد نوزادان، یادگیری زبان است. مهارت‌های زبانی به طور موثر از اطرافیان آموخته می‌شود و به عبارت ساده‌تر شما باید با نوزاد خود مدام حرف بزنید. جایگزین كردن تلویزیون به جای خودتان، انتخاب درستی نیست، حرف زدن باید به صورت عملی باشد.
یكی از بهترین كارها برای یاد دادن زبان به كودك این است كه به غذاهای مختلف و یا اعضای مختلف بدن اشاره و كلمات معادل هر بخش را تكرار كنید. بهتر است با كودك خود بسیار زودتر از آنكه زبان باز كند، حرف بزنید. در شش هفتگی او نخستین لبخندش را به شما می‌زند و شما می‌توانید به او سلام بگویید. تكرار این‌كار به او می‌آموزد كه باید به شكل درست و مثبتی با شما برخورد كند.
این شروع كوچك به او درس‌های بزرگی می‌دهد. وقتی كه كودك‌تان كمی بزرگ‌تر شد، فعالیت‌های او را گسترده‌تر كنید؛ مثلا آلبوم خانوادگی‌تان را به او نشان دهید. او می‌تواند تصاویر خود و نزدیكان را در كنار هم تماشا كند و لذت زیادی ببرد.
تشویق
پژوهش‌ها نشان می‌دهند كه كودكان مطمئن، با اعتماد به نفس و قوی در آینده موفقیت‌های بیشتری به دست می‌آورند. مهارت‌های عاطفی نوزادان بیشتر از توانایی‌های ذهنی آنها روی عملكردشان در آینده تاثیر می‌گذارد؛ بنابراین با تشویق كردن، رشد عاطفی نوزاد خود را تقویت كنید. برای موفقیت او در هر مورد، تشویق را فراموش نكنید. همچنین محیط امن و گرمی در خانه به وجود آورید تا او احساس شادی، اطمینان و دلگرمی كند.
چه باید كرد وقتی كه پیشرفت نوزاد آنگونه كه باید باشد، نیست؟
اگر در مورد رشد كودك خود در هر زمینه، دچار شك و تردید هستید، هر چه زودتر به یك متخصص مراجعه كنید. عوامل بسیاری در رشد كودك موثرند؛ مثل بیماری، جدایی والدین از یكدیگر و حتی نبود یكی از آنها برای مدتی و … .
رشد مناسب كودك در هر مرحله، به مراقبت‌های خاص دوران بارداری نیز مربوط می‌شود. خانم‌های باردار باید غذاهای سالم بخورند، ویتامین‌های دوران بارداری را با مشورت پزشك مصرف كنند، سیگار نكشند، داروهای مضر مصرف نكنند و كودك خود را در معرض آسیب‌دیدگی‌های مغز قرار ندهند. مصرف كلسیم، آهن و اسید فولیك در دوران بارداری به رشد عصب‌های جنین كمك می‌كند. حرف زدن با كودك‌تان را از دوران بارداری شروع كنید.
از همان روزهایی كه او در رحم شما قرار دارد، برایش كتاب بخوانید. دست خود را به آرامی، روی شكم‌تان بكشید و برایش آواز بخوانید. در دوران نوزادی و كودكی نیز برایش كتاب بخوانید (كتاب‌های رنگی و بزرگ را انتخاب كنید). بازی‌های انگشتی برایش انجام دهید. صدای‌تان را هنگام آواز تغییر دهید تا توانایی او برای درك ریتم‌ها و به طور همزمان تولید صداها به همراه حركات فیزیكی بیشتر شود. روی علایق كودك خود متمركز شوید.
به چیزهایی كه با انگشت خود نشان می‌دهد، دقت كنید تا بدانید كه به چه چیزهایی بیشتر توجه دارد. محیط آرام و تمیزی برای كودك فراهم سازید و به او فرصت دهید تا با اسباب‌بازی‌های مناسب سنش بازی كند. نسبت به گریه‌های او بی‌اهمیت نباشید. با این كار نوزادتان را لوس نمی‌كنید، بلكه او را به آرامش دعوت می‌كنید و این آرامش تاثیر زیادی در رشد توانایی‌های او خواهد داشت.
مرتبط:
