از اصرار آسیب پذیر والدین تا معضل بیماری در فعالیت‌های ورزشی

مریم نواب‌زاده در گفت‌وگویی در مورد تعریف، اهمیت و اصول ورزش در طب ایرانی، اظهار کرد: حرکت و سکون یکی از اصول شش گانه تدابیر حفظ سلامتی(سته ضروریه، اصول حفظ الصّحّه) در طبّ سنتی است؛ حرکت به معنای خروج ماده از غیرفعال بودن (قوه) به فعل است( مثل تبدیل انرژی پتانسیل به جنبشی) و سکون، بقاء ماده در حالت قوه و حفظ حالت موجود آن؛ علت نیاز به حرکت  این است که حرارت غریزی را تقویت کرده(مانند باد زدن آتش نیمه افروخته) و باعث تسخین (گرمی) در بدن می‌شود.

این متخصص طب ایرانی با اشاره به علت نیاز به سکو ، تصریح کرد: سکون و آرامش بدن را از رنج و تعب استراحت می‌دهد. اگر حرکتی دائمی و مستمر باشد و بین آن فاصله‌ای به نام سکون نباشد؛ رطوبت های بدن تحلیل می رود و با افنای رطوبت بدن، حرارت غریزی هم دچار تباهی می‌شود؛ ابن سینا عقیده دارد که خواب، شبیه‌ترین چیز به سکون است؛ بنابراین اثرات مثبت خواب برای سکون و آرامش هم قابل اثبات است. سکون و آرامش، مثل خواب، قوای طبیعی را تقویت می‌کند؛ باعث تقویت هضم غذا می‌شود؛ رطوبات تحلیل رفته را جبران می‌کند و دفع فضولات از راه روده و مثانه را تسهیل می‌کند.

نواب زاده ادامه داد: ریاضت یا ورزش در طب سنتی ایران اهمیت فراوانی دارد؛ ابن سینا در کتاب اول قانون، در بحث تدابیر مشترک، مهم‌ترین تدبیر در تندرستی را در درجه نخست، ورزش کردن و سپس تدبیر غذا و تدبیر خواب می‌داند و از این رو سخن خود را با تدبیر ورزش آغاز می‌کند که از آنجا که اساس تندرستی به ترتیب اهمیت بر ورزش، غذا و خواب قرار دارد؛ بهتر است اهم ر ا بر مهم ترجیح دهیم و موضوع ورزش را پیش کشیم.

وی اظهار کرد: ورزش حرکتی است تابع اراده؛ در ورزش، تنفس، بلند و بزرگ و پی درپی می‌آید؛ هرکس بتواند با شیوه صحیح و متناسب با اعتدال مزاج خود و در وقت و هنگام مناسب ورزش کند از چاره جویی(پیش گیری) و تداوی بیماری های مادی و بیماری های مزاجی که در دنباله آن می آید، بی نیاز می‌شود.

این متخصص طب ایرانی بیان کرد: برداشت برخی صاحب نظران از این تعریف آن است که کارهای روزمره، چون با اراده و تمرکز انجام نمی‌شوند؛ تأثیر مطلوب ورزش را ندارند؛ درواقع، اراده و تمرکز در ورزش، حرارت غریزی و قوا را متوجه عضو می‌کند و تأثیرات مطلوب را به جا می‌گذارد؛ بنابراین کارهای روزمره ریاضت محسوب نمی‌شوند؛ البته بعید است که فعالیت‌هایی مانند کشاورزی، آهنگری و … را نیز بتوان مشمول این برداشت دانست.

نواب زاده ادامه داد: رعایت شرایط مناسب فعالیت‌های ورزشی در حصول نتیجه مطلوب ضروری است؛ بنابراین بر اساس عواملی چون سن، جنس، مزاج، نوع تغذیه، بیماری‌های شخص، فصل، اقلیم محل زندگی و … نوع ورزش هر فرد با دیگری متفاوت است و تجویز عمومی ورزش برای همگان ممکن نیست.

وی افزود: ورزش به تنهایی کافی نیست و نمی‌تواند ما را از سایر دستورات بهداشتی و به ویژه بهداشت تغذیه و دیگر اصول سته ضروریه بی نیاز کند؛ ابن سینا هم می‌گوید: « این بهره برداری از ورزش هنگامی میسر است که دستورات دیگر بهداشتی را به کلّی مراعات کند»؛ عنوان این فصل در کتاب قانون این چنین است: « ورزش؛ برنامه مشترک اشخاص بالغ»؛ از این عنوان برمی‌آید که کودکان، با توجه به نوع مزاج و نیز فعالیت زیادی که دارند، علی العموم نیاز چندانی به ورزش ندارند و تحمیل ورزش، به ویژه ورزش‌های سنگین، به ایشان، با کاهش رطوبات بدن، در روند رشد کودکان اختلال ایجاد می‌کند.

وی تصریح کرد: بنابراین باید توجه داشت که اصرار والدین امروزی به شرکت فرزندانشان در فعالیت‌های ورزشی سازمان یافته باشگاهی، می‌تواند عوارض جبران ناپذیری برای کودکان داشته باشد؛ به ویژه که این اصرار، در فصل تابستان که نیاز به ورزش به حداقل می‌رسد، در بیشترین مقدار خود است؛ البته کودکانی که انس زیادی با رایانه و تلویزیون و … دارند و از حداقل‌های فعالیتی این سنین فاصله گرفته‌اند می‌توانند از استثنائات این قضیه باشند.

وی بیان کرد: ورزش بهترین بازدارنده حالت امتلاء است، اما ضرورتا بهترین درمان کننده امتلاء نیست؛ بنابراین باید به ورزش عمدتا از دید پیشگیرانه نگاه کنیم اگرچه استفاده‌های درمانی زیادی نیز بر آن مترتب است.

این متخصص و مدرس طب ایرانی خاطرنشان کرد: رزش، حرارت ملایم پدید می‌آورد و مواد دفعی را روز به روز می‌گدازد و به طور منظم و مرتب آنها را از جای خود می‌لغزاند و به بیرون راندن آنها کمک می‌کند و نمی‌گذارد هر روز قسمتی باقی بماند و جمع شود و تأثیر بدی بگذارد. گرمای ایجاد شده ناشی از حرکت، باعث رقیق شدن فضولات و دفع آن ها به کمک عرق می شود.

نواب زاده ادامه داد: قدرت ورزش در دفع مواد دفعی، محدود است و دامنه اش، ۲۴ ساعت گذشته را فرا می‌گیرد؛ بنابراین برای بهره برداری صحیح از ورزش، انجام ورزش روزانه ضروری است اگرچه ورزش های متناوب یا هفتگی هم خالی از فایده نیستند.

وی افزود: ورزش تولید حرارت می‌کند و حرارت غریزی را افزونی می‌دهد؛ این فائده مهم ورزش، یعنی برافروختن حرارت غریزی به ما توضیح می‌دهد که چرا ورزش در درمان افسردگی و سایر بیماری های روحی و روانی، سندروم های خستگی مزمن، کمبود میل و توان زناشویی، خواب آلودگی و کسالت، انواع کم خونی؛ بسیاری از بیماری های مزمن و طول کشیده، سرطان‌ها، و … مؤثر است.

وی با بیان اینکه بر اثر ورزش، مفاصل، وترها، رباط‌ها و عضلات محکم می‌گردند و از تاثیرپذیری در امان می‌مانند، اظهار کرد: اندام‌ها بر اثر ورزش، برای پذیرش غذا آمادگی بیشتری می‌یابند چراکه مواد دفعی آنها دفع شده و جای غذا خالی مانده است.

ورزش‌های مدرن چه جایگاهی دارند؟ 

نواب زاده افزود: جاذبه و دافعه اعضای بدن بر اثر ورزش به حرکت درمی‌آیند، اندام‌ها به نرمش درمی‌آیند، رطوبت‌های بدن رقیق می‌گردند و مسامات (منافذ ریز بدن) فراخ‌تر می‌شوند؛ ورزش موجب از بین رفتن رطوبات غیر طبیعی بدن می‌شود؛ کاهش رطوبت بدن، بافت پیه و چربی را کوچک می کند. همچنین با افزایش حرارت داخلی، بافت‌های بلغمی رو به پختگی می ‌و این یعنی تبدیل بافت‌های سردتر و مرطوب تر مثل چربی به بافت‌های گرم تر مثل خون و عضله.

وی با اشاره به اینکه ورزش باعث تقویت و اصلاح کل بدن می شود، به شرطی که به افراط کشیده نشود، تصریح کرد: براساس عواملی چون سن، جنس، مزاج، نوع تغذیه، بیماری‌های شخص، فصل، اقلیم محل زندگی و.. نوع ورزش هر فرد با دیگری متفاوت است و تجویز عمومی فعالیت‌های ورزشی برای همگان ممکن نیست.

نواب زاده با بیان اینکه یکی از بهترین ورزش‌ها، ورزش باستانی است که اصول مورد تایید طب قدیم در آن رعایت شده است، افزود: فوتبال و ورزش‌های خشن مانند ورزش‌های رزمی سنگین که باعث زد و خورد و ضربه‌های ناگهانی می‌شود، مورد تایید طب سنتی نیستند؛ در ورزش، حرکات مفاصل باید دارای نیروهای مقابل و کنترلی باشد و حرکت سریع مفصل تا انتهای دامنه حرکتی، بسیار خطرناک است؛ این اشکال در اغلب ورزش‌های مدرن وجود دارد.

منبع: ایسنا