سرانه کتابخوانی در ایران چقدر است؟

علی باجلان اظهار کرد: کتاب، دروازه‌ای به سوی جهان گسترده دانش و معرفت است و ارائه کتاب‌های خوب، یکی از بهترین ابزارها برای به کمال رساندن انسان‌هاست و کسی که در این دنیای زیبا به زندگانی می‌پردازد، نمی‌تواند با دنیای کتاب بی‌ارتباط باشد پس بیاییم با گرامیداشت این هفته با هدیه کتاب‌هایی به همنوعان خود، در پروراندن دانش و کمال سهیم باشیم.

وی تصریح کرد: امسال بیست و نهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران از ۲۴ آبان تا اول آذرماه ۱۴۰۰ هفته کتاب و کتابخوانی نامیده می‌شود و شعار این دوره از هفته کتاب جای خالی را با کتاب خوب پرکنیم انتخاب شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد خاطرنشان کرد: جای خالی که حدود دوسال اخیر به دلیل شیوع کرونا بیش از پیش احساس کردیم مثل جای خالی مهمانی رفتن، دانشگاه، سفر، مدرسه و آموزش حضوری و بسیار جای خالی دیگر که تمنای آن را در دل داریم را با کتاب خوب پر کنیم.

باجلان اضافه کرد: به رسم هر سال عنوان روزهای هفته کتاب در تعامل و مشورت با فعالان حوزه نشر و کارشناسان تعیین شده است و اگر تالش کنیم این نامگذاری‌ها از حالت شعاری و نمادین خارج شوند، رویداد هفته کتاب برای همه‌مان شیرین‌تر خواهد شد.

این دکترای کتابداری و اطلاع‌‍رسانی بیان کرد: براساس برنامه‌ریزی‌ها، دوشنبه ۲۴ آبان با عنوان روز کتاب، کتاب خوانی و کتابدار، سه شنبه ۲۵ آبان مطابق شعار هفته کتاب با عنوان جای خالی را با کتاب خوب پر کنیم، چهارشنبه ۲۶ آبان با عنوان کتاب، زبان فارسی، شعر و ادبیات داستانی، پنجشنبه ۲۷ آبان با عنوان کتاب، رسانه و هم افزایی و تعامل، جمعه ۲۸ آبان با عنوان کتاب، خانواده و سبک زندگی ایرانی و اسلامی، شنبه ۲۹ آبان با عنوان ناشران، کتاب فروشی‌ها و ارکان صنعت نشر، یکشنبه ۳۰ آبان با عنوان کتاب؛ مادران شهدا و زنان در دفاع مقدس و آخرین روز هفته کتاب، دوشنبه اول آذر با عنوان، کتاب کودک و نوجوان؛ آینده نسل مجازی نامگذاری شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد ادامه داد: بهتر است برای بررسی دقیق وضعیت کتابخوانی در ایران، ابتدا به طرح این سؤال بپردازیم منظور ما ازکتابخوانی چیست؟

باجلان عنوان کرد: خواندن کتاب، به هر شکل را می‌توان کتابخوانی دانست، اما در اینجا منظور ما از کتابخوانی، مطالعات آزاد و خواندن کتاب‌هایی است که سهم بسزایی در بالا بردن سطح آگاهی و فرهنگ جامعه دارند بهتر است بحث کتابخوانی و سوادآموزی را از هم تفکیک کنیم.

وی اظهار کرد: بخش عمده‌ای از ساعات مطالعه در اقشار مختلف جامعه با گروه‌های مختلف سنی در راستای سوادآموزی است. مطالعات افراد جامعه که در مقاطع مختلف تحصیلی مشغول به تحصیل هستند را نباید به آمار کتابخوانی مرتبط دانست. شاخص میزان کتابخوانی و میزان سوادآموزی در تمامی کشورهای جهان دو امر مجزا است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد تصریح کرد: متأسفانه هیچ‌وقت آمار دقیق و رسمی از سوی مرکز آمار ایران در مورد میزان کتابخوانی و یا نرخ مطالعه در ایران منتشر نشده است.

باجلان خاطرنشان کرد: طی سال‌های اخیر اعداد ارقام متفاوتی از سوی نهادهای مربوط مثل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، شورای عالی انقلاب و کتابخانه ملی در خصوص میزان مطالعه در ایران اراده شده است.

وی اضافه کرد: آمارهای ضدونقیضی که در آنها سرانه مطالعه هر ایرانی بین ۲ تا ۷۰ دقیقه در روز متغیر است. متأسفانه همین آمارهای ضدونقیض، اعتبار صحت و درستی این محاسبات را زیر سؤال می‌برد. آمارهایی که نشان می‌دهد در خوشبینانه‌ترین حالت که نزدیک به محال بوده سرانه مطالعه هر ایرانی ۷۰ دقیقه است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد بیان کرد: در بدبینانه‌ترین حالت سرانه مطالعه را باید ۲ دقیقه در نظر گرفت. باید این واقعیت را پذیرفت که متأسفانه فرهنگ کتابخوانی در وضعیت فعلی ایران وجود ندارد و تنها اقشار خاص جامعه، مطابق با سلیقه خود کتاب می‌خوانند.

باجلان ادامه داد: سیاستگذاری‌های غلط در سیستم ورودی دانشگاه‌ها و برگزاری آزمون کنکور سراسری، وضعیت پیچیده و عجیبی را از همان اوایل دوره بلوغ فکری برای افراد مختلف جامعه ایجاد می‌کند.

وی عنوان کرد: حساسیت خانواده‌ها نسبت به آزمون کنکور و توجه بیش از اندازه معلمان و آموزشگاه‌ها به این مسئله، شرایطی را به وجود آورده که طی سالیان اخیر، افراد پشت کنکوری روزی ۱۰ ساعت و یا بیشتر از این مطالعه درسی را بخشی از وظایف خود می‌دانند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: قطعاً با احتساب سالیانه هزاران دانش آموزی که در انتظار ورود به دانشگاه هستند و با احتساب ساعت مطالعه درسی روزانه، آمار مدت زمان مطالعه برای هر ایرانی رشد چشمگیری خواهد داشت. اما باید در نظر داشت که مطالعات این چنینی در شاخص سرانه مطالعه لحاظ نمی‌شود.

باجلان اظهار کرد: ضمن اینکه مطالعات این چنینی نه تنها غلط است و بازخورد چندانی ندارد، بلکه همین تجربه ناموفق باعث فاصله عمیقی بین دانش آموزان و امر کتابخوانی می‌شود این در حالی است که آمار سرانه مطالعه در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بسیار بیشتر از این است.

وی تصریح کرد: منتقدان کتاب نخوانی ایرانیان از آمار ۹۰ دقیقه مطالعه در ژاپن، انگلیس و ۵۵ دقیقه در مالزی و ترکیه سخن می‌گویند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد خاطرنشان کرد: فردا نخستین روز از هفته کتاب است، هفته‌ای که هر ساله در آن به ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی پرداخته می‌شود.

باجلان اضافه کرد: در این میان گروهی فواید کتابخوانی را برمی‌شمرند و گروهی دیگر پایین بودن سرانه مطالعه در ایران در مقایسه با دیگر کشورها را یادآور می‌شوند و دلایلی مانند گرانی کتاب، مشغله افراد و توسعه فضای مجازی را برای آن تکرار می‌کنند، غافل از اینکه در کشورهای دیگر کتاب از این گران‌تر و ساعات کار مفید افراد از این بیشتر است و توسعه فضای مجازی نیز رشد بیشتری نسبت به کشور ما داشته است.

منبع: ایسنا