سایه کرونا بر سر عدالت آموزشی
ماجرای بی‌عدالتی آموزشی در ایران که در دوران پیش از کرونا با توزیع نابرابر خدمات آموزشی و فرصت‌های آموزشی منجر به غفلت از تقویت توانایی‌های کودکان می‌شد، اکنون بیش از پیش به گسترش بی‌عدالتی و تبعیض بین افراد یک نسل دامن زده است.
یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که شیوع پاندمی کرونا در سراسر جهان آن را تحت تاثیر قرار داده حوزه تعلیم و تربیت است. با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و ایجاد فاصله‌گذاری‌های اجتماعی، بساط آموزش‌های حضوری هم برچیده شد؛ بنابراین برای اینکه پدیده آموزش متوقف نشود، راهکارهای متفاوتی ارائه و آموزش از طریق تلویزیون (شبکه آموزش) دنبال شد. عدم تعامل بین معلمان و دانش‌آموزان در چنین شرایطی باعث شد تا اپلیکیشنی با عنوان شبکه اجتماعی دانش‌آموزان (شاد) طراحی و آموزش‌ها در این فضا ارائه شود.
آنچه پیش از وقوع کرونا در امر آموزش مطرح می‌شد این بود که صرفا با تهیه و توزیع میز و صندلی و کامپیوتر عدالت آموزشی رخ نمی‌دهد، بلکه هدف مهم‌تر در اجرای عدالت آموزشی ایجاد فرصت یادگیری و منابع انسانی است؛ یعنی شرایطی فراهم شود که یک معلم مجرب و بااستعداد و توانمند در روستاها و مناطق مرزی خدمت کند و خانواده دانش‌آموز نیز او را همراهی کنند.آنچه پیش از وقوع کرونا در امر آموزش مطرح می‌شد این بود که صرفا با تهیه و توزیع میز و صندلی و کامپیوتر عدالت آموزشی رخ نمی‌دهد، بلکه هدف مهم‌تر در اجرای عدالت آموزشی ایجاد فرصت یادگیری و منابع انسانی است؛ یعنی شرایطی فراهم شود که یک معلم مجرب و بااستعداد و توانمند در روستاها و مناطق مرزی خدمت کند و خانواده دانش‌آموز نیز او را همراهی کنند.
بنابراین عملکرد آموزش و پرورش در تحقق عدالت آموزشی پیش از این نیز از جهت افزایش شکاف اجتماعی نقدپذیر بود؛ مثلا دانش‌آموزی دسترسی راحت به اینترنت و … داشت، اما دانش‌آموزی دیگر به این امکانات دسترسی نداشت؛ پس در نهایت جامعه با دو گروه متفاوت مواجه می‌شد که هر دو از مدرسه فارغ‌التحصیل می‌شدند اما یک گروه نمی‌توانست برخورد علمی و به‌روز داشته باشد و گروه دیگر توانمند و هوشمند بود و این منجر به شکاف درون افراد یک نسل می‌شد. درواقع، شکاف میان غنی و فقیر به شکاف میان باسواد و بی‌سواد فناوری تبدیل و همین زمینه‌ای می‌شد برای اینکه بی‌عدالتی رخ دهد. اما وقوع پاندمی کرونا بیش از پیش گستره این بی‌عدالتی را به سطح جامعه کشانده و آن را به درجه نازل‌تری تقلیل داده و بار دیگر موضوع فقیر و غنی در آموزش مطرح شده است. در واقع تحقق عدالت آموزشی در شرایط کنونی زوایای تازه‌ای یافته و دولت را دچار نارسایی در توزیع خدمات یکسان برای تمام طبقات اجتماعی کرده است.
مشکلات اقتصادی و خانوادگی، فقر مالی و فرهنگی، بدسرپرستی، اشتغال به کار، ازدواج زودهنگام، بیماری صعب‌العلاج و عقب‌ماندگی ذهنی همواره از مهم‌ترین دلایل بازماندن دانش‌آموزان از تحصیل بوده اما شیوع ویروس کرونا موجب افزایش بازماندگان از تحصیل به علت مشکلات اقتصادی خانواده‌ها شده و در آماری که به تازگی منتشر شده ۲۱ درصد دانش‌آموزان از تحصیل در شبکه آموزش شاد بازمانده‌اند؛ یعنی کشور با یک جامعه آماری معادل سه و نیم میلیون دانش‌آموز بازمانده از تحصیل مواجه است.
تحصیل نیاز ضروری و الزامی هر انسانیست
طبق اصل سی‌ام قانون اساسی، دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد به این منظور در شرایط کرونایی وزارت آموزش و پرورش طرحی با عنوان طرح آبا (آشتی با آموزش) را با هدف ایجاد فرصت برابر آموزش پیشنهاد داد. منابع و اعتبارات مورد نیاز این طرح در قالب کمک‌های افراد خیّر و مؤسسات آموزشی و فرهنگی خیریه مردم‌نهاد، سمن‌ها، نهادها و ارگان‌ها و کمک‌های شورای آموزش‌وپرورش و نیز اعتبارات این سازمان تامین می‌شود تا هیچ دانش‌آموزی به علت نداشتن ابزار لازم از تحصیل عقب نماند. بر اساس طرح آبا، آموزش و پرورش در شناسایی کودکان نیازمند، برگزاری کلاس‌های آنلاین و با در اختیار قرار دادن امکاناتی چون تبلت‌های آموزشی، مشاور یا مددکار و فردی متعهد به سیستم کمک می‌کند تا این دانش‌آموزان بتوانند دروس خود را بگذرانند و در آزمون شرکت کنند تا گامی موثر در جهت توسعه علمی و رشد منابع انسانی برداشته شود.
زیرساخت‌های مورد نیاز برای اجرای این طرح یک تلویزیون ۵۰ اینچ اندرویدی، یک عدد تبلت، دستگاه ال ای دی، یک عدد لپ‌تاپ، یک عدد مودم وایرلس، محتوای آموزشی مورد نیاز به صورت فلش مموری و سی دی در هر منطقه جغرافیایی است و نیز یک فرد آموزش‌دیده که بتواند فرآیند آموزش دانش‌آموزان را کنترل کند.
جایگاه موسسات مردم‌نهاد در آموزش و توسعه انسانی
طبق تفاهم‌نامه طرح آبا آموزش و پرورش متعهد شده است با جلب اعتماد نیکوکاران شرایطی ایجاد کند تا سازمان‌هایی که تمایل دارند در این زمینه اقدام کنند، بتوانند با استفاده از امکانات موجود، خیرین را جذب و آنها را توجیه کنند که گرچه ساخت مدرسه امری حائز اهمیت است، اما حفظ دانش‌آموز در کلاس درس از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ چرا که می‌توان با فراهم کردن یک تبلت، امکان تحصیل یک دانش‌آموز را در خانه خودش فراهم کرد. بدین ترتیب امکان بازگشت مجدد بخشی از این دانش‌آموزان به چرخه تحصیل فراهم می‌شود تا هیچ کودکی به خاطر غم نان از علم‌آموزی بازنماند.
از موسسات خیریه پیشگام در طرح آبا، موسسه مردم‌نهاد دارالاکرام است که با دارا بودن استانداردهای لازم آموزش و پرورش وارد انعقاد تفاهم‌نامه‌ی همکاری با این سازمان شد. به نقل از واحد روابط عمومی این موسسه، اجرای طرح آبا در ۵۴ منطقه کشور در یک سال گذشته مانع از ترک تحصیل ۲۳۶۷ دانش‌آموز شده است. همچنین بر اساس این طرح، تاکنون ۱۲۵ کلاس درس در کل کشور راه‌اندازی شده که در این میان مجموعه دارالاکرام موفق به راه‌اندازی یازده کلاس درس شده است. در مجموع تاکنون ۸۲ مدرسه در کشور مجری این طرح هستند و در سه منطقه کرمان، خراسان جنوبی و شهریار به ترتیب ۴۳۲ و ۱۲۰ و ۱۸ دانش‌آموز به تحصیل بازگشته‌اند. به واسطه‌ی این طرح موسسه دارالاکرام ۷ کلاس درس در جنوب استان کرمان، ۲ کلاس درس در بیرجند و در هرمزگان و شهریار هر کدام یک کلاس درس را راه‌اندازی کرده است.
امید است علاوه بر نهادهای نیکوکاری، دستگاه‌های مسئول نیز وارد عمل شوند و پیشنهاد تخصیص اعتبار ویژه از سوی دولت و تصویب آن در بودجه ۱۴۰۰ در مجلس شورای اسلامی در راستای حمایت پایدار و هدفمند از اشتغال و ادامه تحصیل دانش‌آموزان به ویژه آموزش آنلاین و تهیه ملزومات آن و نیز آموزش اولیا و شناسایی دانش‌آموزان در شرایط کرونایی مورد توجه قرار گیرد؛ چرا که بازماندن هر کودک از تحصیل علاوه بر توقف توسعه انسانی باعث اندوه جامعه می‌شود.
منبع: ایسنا
مرتبط:
