عرب شمو؛ اولین رمان‌نویس کُرد
عرب شمو، یکی از نویسندگان و رمان‌نویس کُرد زبان است، کسی که اولین رمان کُردی به دست او نوشته شده است.
عرب شمو پسر شمس‌الدین پسر شامیل در سال ۱۸۹۵ در روستای سوسز از توابع شهر قارص که امروزه به آن ترکیه می‌گویند؛ در یک خانواده کُرد ایزدی- زردشتی چشم به جهان گشود.
در بین کُردها به “عرب شمو” و در بین روس‌ها به عرب شامیلوف شناخته شده بود و دوران کودکی خود را در فقر سپری کرد؛ ایزدی بودن این شانس را به او داد تا از نعمت خواندن و نوشتن بهره‌مند شود.
زمانی که نوجوانی بیش نبود در یک مدرسه روسی به عنوان خدمتکار بکار گرفته می‌شود؛ در همان مدرسه چنان مجذوب درس خواندن بچه‌ها می شود که توجه معلم مدرسه را به خود جذب کرده و معلم به او کمک می کند تا خواندن و نوشتن زبان روسی را یاد بگیرد و همین یادگیری زبان روسی به نقطه عطفی در زندگی او تبدیل شد.
در سن ۱۵ سالگی بر زبان‌های روسی، ترکی، ارمنی و هورومی تسلط پیدا کرد و در جنگ جهانی اول در ارتش روسیه تزاری به عنوان مترجم بکار گرفته شد؛ دو سال به عنوان مترجم در اردوگاه روس‌ها خدمت کرد.
در سال ۱۹۱۶ به ساری قمیش رفته و در یک شرکت ریل سازی به عنوان کارگر مشغول بکار شد در همانجا بود که با تشکل‌های کارگری آشنا و جذب کارهای سیاسی می‌شود.
در سال ۱۹۲۰ به شهر مسکو رفته و به مدت چهار سال در دانشگاه لازاریان مشغول به تحصیل می‌شود.
در ۱۹۳۱ در موسسه شرقی لنینگراد در رشته ادبیات کُردی مطالعه کرد و به توسعه الفبای لاتین کردی همت کرد و تا ۱۹۳۷ با روزنامه کردی ریاتزه ( راه تازه ) در ایروان همکاری کرد.
عرب شمو کسی بوده که برای اولین بار در روزنامه زاریا وستوکا در شهر تفلیس الفبای کُردی را با حروف لاتینی در سال ۱۹۲۸ چاپ و منتشر کرده است.
او و علی عبدالرحمان مشقی از جمله کسانی بوده‌اند که برخلاف سایر نویسندگان کُرد و دیگر ملل جهان از شعر و نظم به جای نثر و داستان‌نویسی بهره نبرده‌اند.
در مرحله اول زندگی خود شروع به نوشتن داستان و رمان کرده است، که از روی فرم و ساختار صرفا تقلیدی بوده از ادب روسی، زیرا تا آن زمان هیچ کاری در حوزه داستان نویسی و رمان نویسی در بین کردها صورت نگرفته بود.
در همین زمان بود که عرب شمو می‌اندیشد که آیا آن چیزی که در زبان روسی به آن رمان می‌گویند نیز می‌تواند در زبان کُردی پدید آید؟ بدون شک چنین چیزی امکان‌پذیر بود! در اینجاست که عرب شمو به کندوکاو در میان اتفاقات و حوادث مردم عصر خود می‌پردازد و از آن رمانی می‌سازد به نام “شبان کُرد”.
رمان “شبان کرد” آغازی بوده برای ظهور رمان‌نویسی در زبان کُردی؛ ره‌به‌ن و ئه‌له‌گه‌ز از جمله اولین رمان‌های عرب شمو محسوب می‌شود؛ بیشتر رمان‌های او به چندین زبان زنده دنیا ترجمه شده است.
منبع: تاریخ ادبیات کردی ٦. دکتر مارف خزنە‌دار.
منبع: ایسنا
