۸ روش آموزش انضباط شخصی به کودکان

با وجودی که انضباط شخصی یکی از شش مهارت مهم زندگی است که باید به کودکان آموخته شود، اما اغلب نادیده گرفته می‌‌شود. دلایل بسیاری برای اینکه چرا کودکان باید انضباط شخصی را بیاموزند وجود دارد. این مهارت مهمی است که در طول زندگی می‌‌تواند خیلی به آنها کمک کند. آموزش مهارت انضباط شخصی در طول زندگی کودک باید فرایندی در جریان باشد و شیوه‌‌های متفاوتی وجود دارد که والدین می‌‌توانند مهارت انضباط شخصی را ارتقا دهند و یا از آن حمایت کنند.

ساختاری را در نظر بگیرید

کودکان به یک برنامه منظم و روتین نیاز دارند تا بتوانند مهارت خود انضباطی را کسب کنند. قوانین شفاف و مشخصی را برای خانه وضع کنید و هر زمان که قانونی شکسته شد عواقب و پیامد آن را حتما اجرا کنید. این کار به کودکان می‌‌آموزد که باید انتظار چه چیزی را داشته باشند و آنها بهتر مهیای اتخاذ تصمیمات سالم و صحیح می‌‌شوند.

هر روز برنامه زمانبندی مشابهی را تهیه کنید. کودکان باید یک برنامه منظم صبحگاهی داشته باشند مانند خوردن صبحانه، شانه کردن مو، مسواک زدن و لباس پوشیدن. یک برنامه روتین هم برای بعد از مدرسه برایشان در نظر بگیرید، این برنامه به آنها می‌‌آموزد تا چگونه زمانشان را بین کارها و وظایف‌شان، تکالیف مدرسه و فعالیت‌های سرگرم کننده و تفریحی تقسیم کنند. همچنین مهم است تا برنامه زمانی منظمی هم برای خواب داشته باشند زیرا اهمیت استراحت و آرام گرفتن را هم به آنها می‌‌آموزد.

آموزش دهید

کودکان باید بدانند که چگونه تصمیمات سالم و صحیحی برای خودشان بگیرند. زمانی که پای کمک به کودکان در فراگیری نحوی اتخاذ تصمیم صحیح به میان می‌‌آید، یک شیوه مقتدرانه می‌‌تواند یکی از بهترین انواع تادیب و تربیت باشد ،چرا که به کودکان کمک می‌‌کند تا دلایل ورای قوانین را درک کنند.  به جای اینکه فقط به کودک بگویید،”به محض اینکه از مدرسه رسیدی اول تکالیفت را انجام بده،” دلیل زیربنایی آن را برایش توضیح دهید. به او بگویید،” خیلی بهتر است تا اول تکالیف مدرسه‌ات را انجام دهی و بعد زمان آزاد داشته باشی، این زمان آزاد می‌‌تواند همانند پاداشی برای انجام تکالیفت باشد.” این می‌‌تواند به آنها کمک کند تا درک کنند چرا انجام این کار بهتر است به جای اینکه فکر کنند،” من باید تکالیفم را تا قبل از شام انجام دهم چون صرفا مادرم گفته که باید این کار را انجام دهم.” ایفای نقش یک مدل و الگو در این زمینه‌‌ها خودش می‌‌تواند شیوه‌ای عالی برای آموزش خود انضباطی به کودکان باشد. مسائل و مشکلات خاصی را که احتمالا کودکان با آنها مواجه اند را تعیین کنید و شیوه‌‌های متفاوت مواجهه و مقابله با آن مشکلات را به بحث و گفتگو بگذارید.  برای کودکان کوچکتر با نمایش به او نشان دهید که اگر کودک دیگری اسباب بازی اش را گرفت چگونه باید عکس‌العمل نشان دهد، به او حرف زشت و ناسزا بگوید یا او را بزند، شاید هم بتواند کار بهتری انجام دهد. با کودکان بزرگتر، هم می‌‌توانید با نمایش نشان دهید که چگونه در مقابل فشار همسالانش مقاومت کند یا در شرایط بد و نا ایمن  چه کاری انجام دهد. آموزش عملی و همراه با نمایش می‌‌تواند به کودکان کمک کند تا احساس آمادگی بهتری داشته باشند و نیز می‌‌تواند مانع عکس العملهای بی اختیار و غریزی از سمت آنها شود.

پیامدها و عواقب مشخصی را در نظر بگیرید

گاهی اوقات کودکان نیاز دارند تا با عواقب و پیامدهای طبیعی اعمال و کردارشان مواجه شوند. بچه‌ای که دائما تکالیفش را فراموش می‌‌کند و در خانه جا می‌‌گذارد، اگر مادرش هر زمان که او تکالیفش را فراموش کرد و جا گذاشت آنها را به مدرسه ببرد، او هرگز نخواهد آموخت که وسایل شخصی و متعلقاتش را خودش هر روز جمع و آماده کند. در عوض شاید باید با عواقب و پیامد این کارش از طرف معلمش مواجه شود تا اینگونه درس خوبی بیاموزد.

گاهی اوقات کودکان نیاز به پیامدهای منطقی دارند. بچه‌ای که خیلی خشن و بی‌ملاحظه با کامپیوتر مادرش بازی می‌‌کند، شاید بد نباشد که از بازی با آن محروم شود.

یا بچه‌ای که صبح به سختی از خواب بیدار می‌‌شود شاید باید شب کمی زودتر بخوابد تا صبح راحت‌تر بیدار شود.

زمانی که والدین بر انضباط شخصی تمرکز می‌‌کنند، ضرورت دارد تا از جنگ قدرت‌ها اجتناب کنند. سعی نکنید تا فرزندان‌تان را وادار به انجام کاری کنید چون اینگونه آنها خود انضباطی را نخواهند آموخت. در عوض، پیامدهای منفی رفتار و کردارشان راکه با آنها مواجه خواهند شد متذکر شوید و انتخاب‌هایی را در اختیارشان بگذارید. آنها باید بیاموزند که چگونه برای خودشان تصمیمات سالم و صحیح بگیرند آن هم با در نظر گرفتن ارزیابی و سبک و سنگین کردن پیامدها و عواقب.

مهارت‌های حل مسئله انضباط شخصی را به فرزندتان بیاموزید

مهارت‌های حل مسئله را به کودک‌تان بیاموزید و با کمک هم بر موارد خاصی از حل مسئله که مرتبط با خود انضباطی است کار کنید. گاهی اوقات از فرزندتان بپرسید در این مورد خاص چه فکر می‌‌کند این کار می‌‌تواند چشم او را برای خلق راهکارهایی درست و خلاقانه باز کند.

گه گاهی برای برخی از مشکلات راه حلهای ساده وجود دارد. برای مثال بچه‌ای که حاضر شدن و لباس پوشیدن در صبح برای مدرسه برایش کار سخت و مشکلی است، می‌‌تواند از شب قبل لباسهایش را آماده بگذارد. یا تایمری را روی پنج دقیقه تنظیم کنید تا در عرض این زمان لباس بپوشد، این کار می‌‌تواند او را برای انجام این وظیفه‌اش آماده کند.

مشکلات و مسائل پیچیده‌تر ممکن است نیاز به مجموعه‌ای از آزمون و خطا از نوع مداخله داشته باشند.

نوجوانی که تکالیفش را انجام نمی دهد ممکن است قبل از اینکه خودش آنقدر انگیزه بیابد تا تکالیفش را خودش انجام دهد به یک سری تغییرات نیاز داشته باشد.

از محرومیت از امتیازات استفاده کنید. اگر موثر واقع نشد، سعی کنید تا بعد از زمان مدرسه در آنجا (مدرسه) بماند تا قبل از آمدن به خانه تکالیفش را انجام دهد.

تا زمانی که راه مناسبی را پیدا کنید حتما لازم است راه‌حل‌های متفاوتی را امتحان کنید، اما مد نظر داشته باشید که در طی این مسیر فرزندتان نیز باید همیشه حضور فعال داشته باشد.

هر بار و هر زمان یک رفتار را شکل دهید

خود انضباطی فرایندی است که تبحر و اصلاح آن سالها زمان می‌‌برد. از استراتژی‌‌های تربیتی متناسب با سن استفاده کنید تا در هر زمان یک رفتار خاص را شکل دهید.

به جای اینکه از بچه ای ۶ ساله انتظار داشته باشید خودش به صورت خودکار و بدون کوچکترین تذکر و یادآوری تمام کارهای معمول صبحگاهش را انجام دهد، از یک جدول تصویری که روی دیوار نصب شده استفاده کنید که در آن شخصی را به تصویر کشیده که موهایش را شانه می‌‌زند، مسواک می‌‌زند و لباس می‌‌پوشد و حاضر می‌‌شود.

شما حتی می‌‌توانید از فرزندتان که دارد این کارها را انجام می‌‌دهد عکس بگیرید و نمودار خودتان را درست کنید.

در صورت لزوم، هر چند یک بار به فرزندتان متذکر شوید که به نمودار نگاه کند تا زمانی که او بتواند بدون نگاه کردن به نمودار خودش تمام وظایفش را انجام دهد.

سرانجام روزی می‌‌رسد که او اصلا به یادآوری و تذکر نیازی ندارد و برای انجام امور انضباطی‌اش اصلا به نمودار هم نیازی نداشته باشد.

پاداش

یک سیستم پاداش صحیح می‌‌تواند روش فوق‌العاده‌ای برای حل مشکلات خاصی که مرتبط با خود انضباطی است باشد.  یک کودک پیش از دبستان که شبها حاضر نیست در تخت خودش بخوابد، جدول برچسب می‌‌تواند انگیزه قویی در او ایجاد کند.  برای بچه بزرگتری که تکالیفش را به موقع انجام نمی دهد و یا وظایفش را انجام نمی دهد، سیستم اقتصاد ژتونی می‌‌تواند خیلی مثمر ثمر واقع شود. سیستم پاداش باید کوتاه مدت باشد. والدین می‌‌توانند به محض اینکه بچه‌‌ها در انجام این مهارتها مهارت کافی را یافتند به تدریج آنها را حذف کنند. چندین پاداش وجود دارد که اصلا نیازی به هزینه کردن پول ندارد و والدین می‌‌توانند از اعطای امتیاز خاصی به فرزند، یا افزایش زمان بازی و کار با وسایل الکترونیکی بهره ببرند تا به فرزندان‌شان انگیزه دهد تا مسئولانه رفتار کنند.

تشویق

هر زمان که فرزندتان خود انضباطی بروز داد حتما او را مورد تحسین و تشویق قرار دهید. اگر فرزندتان به جای اینکه برادرش را کتک بزند از شما کمک خواست، بگویید،” کار فوق العاده‌ای انجام دادی که کمک خواستی.” گاهی اوقات کارها و رفتارهای خوب نادیده گرفته می‌‌شوند در حالیکه تشویق و تحسین بچه‌‌ها برای اخذ تصمیمات درست و صحیح به احتمال زیاد باعث افزایش و تکرار چنین رفتارهایی در او خواهد شد. حتی زمانی که بدون تذکر و یادآوری شما فرزندتان کاری را انجام می‌‌دهد او را تشویق کنید. بگویید،” خیلی کار خوبی کردی قبل از اینکه من بگویم شروع به انجام تکالیفت کردی!” یا ” خیلی بهت افتخار می‌‌کنم که امروز خودت به تنهایی اتاقت را تمیز کردی. ” حتی بگویید،” ممنون از اینکه بعد از خوردن غذا ظرفت را داخل سینک ظرفشویی گذاشتی. کارت عالی بود،” این کار باعث تشویق در تکرار عملکرد کودک می‌‌شود.

 الگوی خود انضباطی باشید

بچه‌‌ها از شما و دیدن رفتار شما بیشتر می‌‌آموزند تا حرفهای شما.  اگر آنها ببینند که شما مدام امروز و فردا می‌‌کنید یا به جای شستن ظرفها ترجیح می‌‌دهید تلویزیون تماشا کنید، آنها نیز عادات شما را بر می‌‌گزینند. با داشتن رفتار مناسب و صحیح نقش الگوی خوبی را برای فرزندان‌تان ایفا کنید. به آنها نشان دهید چگونه به وظایف‌شان عمل کنند، خشم‌شان را کنترل کنند، و تصمیمات درست و صحیح بگیرند.

دکتر سمیرا سرایلو – روانشناس بالينی

مرتبط:

۴ شیوه تربیتی کودکان و پیامدهای آن

باید و نبایدهای رفتار با کودکان زود رنج

۸ عادت صبحگاهی افراد منظم و با برنامه