روانشناس میگوید با کودک بی نظمی چه کنید
تقلید از دوستان، سخت گیری بیش از حد، اعتراض به والدین و… از دلایل اصلی بی نظمی و شلخته بودن کودکان است، والدین با چند روش اصولی و صحیح می توانند کودکان را منظم کنند.
راهکار والدین در برخورد با کودک بی نظم
اکثر کودکان مرتب کردن اتاق و وسایل خود را دوست ندارند و به نحوی از نظم و انضباط گریزانند و در برابر مرتب و منظم بودن گهگاه مقاومت نشان می دهند. اغلب آنها مرتب کردن را کاری کسل کننده می دانند و ترجیح می دهند که وقتشان را صرف انجام کارهای هیجان انگیز، مفرح و لذتبخش مانند بازی با دوستان و… نمایند. سر و کله زدن با کودکی که به نظم و ترتیب اهمیتی نمی دهد، واقعا خسته کننده و طاقت فرساست.
علت بی نظمی برخی کودکان
نامنظم و شلخته بودن کودکان دلایل گوناگونی دارد که عبارتند از :
۱٫ تقلید از پدر مادر
علت بی نظمی و نامرتب بودن برخی از کودکان این است که کودک، بی نظمی و نامرتب بودن را در رفتار والدین دیده و از آنها تقلید می کند پس ابتدا علت شلخته بودن کودکتان را در رفتار خود جستجو نمایید زیرا کودکان رفتاری را از خود بروز می دهند که در ما می بینند.
۲٫ تقلید از دوستان
گاهی علت بی نظمی در کودکان این است که آنها از رفتار خواهر و برادر، همسالان و هم بازی های خود الگو می گیرند. کودک در برخورد با خواهر و برادر بزرگ ترش و نیز همسالانش رفتارهای آنان را می بیند و این رفتارها را درونی سازی می کند.
۳٫ اعتراض به رفتار والدین
علت بی نظمی برخی کودکان این است که آنها می دانند والدینشان بر روی برقراری نظم حساس هستند و بر همین اساس زمانی که می خواهند به رفتار والدین خود اعتراض کنند، بی نظمی و شلختگی را در پیش می گیرند. کودکانی بیشتر دچار بی نظمی و بی انظباطی می شوند که به دست پدر و مادر تنبیه می شوند یا از حمایت عاطفی خوبی برخوردار نیستند و والدین آنها رفتارهای بدی مانند کتک زدن کودک، فریاد کشیدن، تنبیه کودک و … انجام می دهند.
۴٫ وابسته بودن کودک
کودکانی که به والدین خود وابسته هستند و والدین آنها بیشتر کارهای شخصی و کوچک آنان را انجام می دهند بیش از سایر کودکان دچار بی نظمی می شوند زیرا کودکان وابسته و لوس خود را ناتوان در انجام کارهای کوچک و شخصی می دانند و همیشه انتظار دارند والدینشان اتاق آنها را تمیز و مرتب نماید.
۵٫ مادران عجول
شاید تعجب کنید اما علت بی نظمی برخی کودکان عجول بودن مادرشان است بدین معنی که مادران تحمل ریخت وپاش خانه را ندارند و وقتی می بینند که بچه ها وسایلشان را جمع نمی کنند، خودشان مشغول جمع کردن می شوند، اینگونه کودک ترجیح می دهد وظایف خود را به دوش دیگران بیندازد.
۶٫ سختگیری بیش از حد
یکی از دلایل بی نظمی در کودکان و تمایل نداشتن آنها به جمع کردن وسایلشان این است که معمولاً والد (مادر) در مرتب بودن کودک سخت گیری می کنند و مدام کودک را مورد سرزنش قرار می دهند. بنابراین کودک با خود می گوید:من چه وسایلم را جمع کنم و چه جمع نکنم فرقی نمی کند، پس بزار راه تنبلی را پیش بگیرم!
۷٫ تحمیل نظم و انضباط در سنین قبل از سه سالگی
تحمیل نظم و انضباط در سنین قبل از سه سالگی، از دیگر علت شلختگی کودکان، است زیرا در این سن کودک به رشد شناختی و توانایی کافی نرسیده است. از سه سالگی به بعد شما می توانید انتظار نظم و انضباط را از کودک داشته باشید.
۸٫ سازمان دهی ضعیف والدین
برخی والدین مدام به کودکشان می گویند مرتب باش! اما نمی گویند که چگونه باید این نظم ایجاد شود. پس یکی از علل بی نظمی کودکان، سازمان دهی ضعیف والدین می باشد که کودک را شلخته بار می آورد.
۹٫ اختلال روانی
علت بی نظمی در برخی از کودکان نیز مشکلات و اختلالات روحی و عاطفی مانند افسردگی، استرس، بیش فعالی، مرگ والدین و نزدیکان و … است که کودک را در کوتاه مدت یا دراز مدت دچار بی نظمی و نامرتب بودن می کند.
اهمیت منظم بودن کودک
کودکی که نظم و منظم بودن را نیاموخته باشد در آینده دچار مشکلات زیادی خواهد شد زیرا بدون داشتن نظم، دستیابی به موفقیت دشوار است و افراد با رعایت نظم در زندگی می توانند به موفقیت، آرامش ذهنی و جسمی، مدیریت راحت امور خود با سرعت بیشتر و… دست یابند.
نامرتبی و آشفته بازار به اشکال مختلف منجر به اتلاف وقت و انرژی کودک خواهد شد. برقراری نظم امری ضروری است زیرا قدرت یادگیری بچه در محیط شلوغ و نامرتب کاهش می یابد. وقتی برنامه ای مشخص و روالی معین را در زندگی روزمره خانواده جاری کنید نظم و ترتیب و در نهایت آرامش بیشتری در خانه حکمفرا و در وقت نیز صرفه جویی می شود. در حالی که بی نظمی و هرج و مرج موجب اتلاف وقت می شود.
اگر کودکان از همان ابتدا نظم را در کلیه امور زندگی شان یاد نگیرند، در آینده به بزرگ سالانی تبدیل خواهند شد که خویشتن داری و خود انضباطی کافی ندارند؛ بنابراین افراط و تفریط در آزاد گذاشتن کودکان می تواند در آینده باعث شود تا هیچ یک از امور زندگی از جمله به اتمام رساندن کارها، حاضر شدن سر قرار، حضور در محل کار و … برای فرد اهمیت نداشته باشد.
چگونه کودک بی نظم را منظم کنیم؟
۱٫ اصلاح رفتاری والدین
برای منظم کردن کودکتان ابتدا باید خودتان منظم شوید و اگر نامنظم هستید، خودتان را اصلاح کنید تا کودکتان با مشاهده ی رفتار شما، خودش را اصلاح کند.
۲٫ آموزش نظم و ترتیب به کودک
به کودک خود بیاموزید که چگونه منظم باشد مثلا تنها به او نگویید که وسایلش را مرتب کند بلکه ابتدا طریقه مرتب کردن وسایل را به کودک بیاموزید و در مراحل بعد این کار را از کودک بخواهید.
برای آموزش نظم و ترتیب به کودک ابتدا پدر و مادر می توانند در انجام کارها به کودک کمک کنند تا کودک به نظم و ترتیب جذب شود. با گذر زمان باید مشارکت والدین در این زمینه کاهش یابد تا جایی که کودک بدون مشارکت پدر و مادرش بتواند وسایل و اسباب بازی هایش را منظم و مرتب کند.
۳٫ تعیین زمان برای نظم و ترتیب
هنگامی که کودک بازی می کند از او نظم و ترتیب داشتن را نخواهید بلکه به او گوشزد کنید که با پایان بازی اسباب بازی ها و وسایل خود را سر جایش قرار دهد. برای مرتب کردن اتاق و وسایل او زمان خاصی را تعیین کنید و به کودکتان بگویید که تا ۱۵ دقیقه پس از پایان بازی اتاقش باید مرتبط و منظم باشد. زمان ثابتی برای مرتب بودن وسایل و اتاق کودک در شبانه روز مشخص کنید. مثلا به کودک خود بگویید می تواند بازی کند اما در ساعت ۴ عصر باید اتاقش مرتب باشد و در آن ساعت به بازدید از اتاقش بروید تا او دریابد، نظم و ترتیب برایتان بسیار ارزشمند است.
۴٫ تشویق کودک به نظم و ترتیب
شما می توانید برای تشویق کودکتان به نظم و مرتب کردن وسایل و دوری از شلختگی از تشویق های معنوی و کلامی و تشویق های مادی کوچک بهره بگیرید مثلا با دیدن اتاق منظم کودک و مرتب بودن وسایلش، خودتان را شاد نشان دهید و از او سپاس گزاری کنید و برای تشویق بیشتر او غذای مورد علاقه اش را بپزید.
۵٫ بازی کردن با کودک برای تشویق کودک به نظم
منظم کردن اتاق و وسایل برای کودک کسل کننده است، برای تشویق کودک به نظم و ترتیب با او به بازی های سرگرم کننده و شادی آور بپردازید و رقابت به راه بیاندازید. مثلا به او بگویید:«تو اتاقت را مرتب کن و من دیگر بخش های خانه را. ببینیم چه کسی زودتر می تواند این کار را انجام دهد و برنده شود». گاهی زمان مرتب کردن به او کمک کنید و با هم آواز بخوانید تا او خسته نشود.
۶٫ برخورد منطقی و جدی با کودک نامنظم
از کودکتان متناسب با سنش انتظار داشته باشید زیرا کودک در هر سنی توانایی هایی دارد و به کودک فشار زیادی وارد نکنید. هرگز به خاطر بی نظمی و شلختگی کودکتان خشمگین نشوید و او را تنبیه بدنی و تهدید نکنید بلکه در برابر کودکتان جدی باشید تا او دریابد شما در برابر او کوتاه نخواهید آمد. کودک ممکن است بارها و بارها از انجام درخواستتان خودداری کند.
۷٫ نادیده بگیرید
اگر فرزند شما برای تمیز و مرتب بودن در برابر شما مقاومت نشان داد، هر چه بیشتر کنترلش کنید و وادارش نمایید کاری را که شما می گویید انجام دهد، او بیشتر نافرمانی کرده و سرسخت تر می شود. این روال، ناخوشایند و آزاردهنده است اما شما نباید این رفتار را شخصی تلقی کنید یا به عبارتی به خودتان بگیرید. بلکه گاهی اوقات “بیخیال این قضیه شوید!”، این انتخابی کاملا منطقی است که پیش روی شماست. در نظر داشته باشید همیشه این رفتار را انجام ندهید.
۸٫ کار را برایش راحت کنید
گاهی فرزندمان نمی داند چگونه مرتب کردن اتاق خود را انجام دهد و کارش را آغاز نماید، در این هنگام وارد عمل شوید و اتاق را به چهار بخش تقسیم کنید و از او بخواهید در زمان های مجزا روی هر بخش کار کند، یا روی هر آیتم جداگانه تمرکز کند؛ مثلا اول آشغال ها، بعد لباس ها، و سپس اسباب بازی ها و… تقسیم یک کار بزرگ به بخش های کوچک تر، کار را راحت تر می کند.
۹٫ فداکاری نکنید
اگر همیشه به فرزندتان می گویید که اتاقش را مرتب کند و با مشاهده سرپیچی او سریعا خودتان دست به کار شده و اتاقش را تمیز می کنید، باید بدانید که او دیگر به راحتی به حرفتان گوش نخواهد کرد زیرا آن ها در می یابند که هر چه بر زبان می آورید با هدف و منظورتان تفاوت دارد. هنگامی که بچه ها این پیام را دریافت می کنند، صلاحیت و اختیار شما به مخاطره می افتد. باید بدانید، مرتب کردن اتاق فرزندتان در بلند مدت سبب می شود، فرزندتان مسئولیت پذیری اش را از دست دهد.
۱۰٫ برای امتیازی که قرار است به او بدهید شرط بگذارید
چنانچه در نمناک عنوان شده است اگر می خواهید کودکتان مرتب کردن و نظم را به خوبی بیاموزد، پاداش یا امتیازی که قرار است به او بدهید را مشروط کنید. مثلا بگویید برنامه تفریحی و آزاد آخر هفته تو شروع نخواهد شد مگر این که اتاقت مرتب و تمیز باشد. سیستم پاداش دهی مشروط، به او کمک خواهد کرد به مرور زمان رفتارهای مطلوب را یاد بگیرد.
۱۱٫ قوانین را به کودک بگویید و از آنها پیروی کنید
قواعد و قوانین در حقیقت همان توقع و انتظارهای شما از کودک تان است و فراموش نکنید که فرزندتان باید از آن اطلاع کامل داشته باشد تا بتواند توقع شما را برآورده کند. اگر قاعده ای را تعیین کردید، هرگز به دلیل جروبحث یا مقاومت کودک آن را تغییر ندهید زیرا اینگونه فرزندتان شما و قوانین را جدی نمی گیرد.
علت اختلاف نظر برخی از والدین و فرزندان بر سر نظم و انضباط با یکدیگر
بخشی از اختلافاتی که بین والدین و فرزندان بر سر شلختگی ایجاد می شود، می تواند ناشی از تفاوت آستانه پردازش دیداری باشد. سبک های پردازش حسی در افراد مختلف، متفاوت است. گاهی آستانه پردازش دیداری والدین با بچه ها متفاوت است و این باعث می شود تا والدین در زمینه نظم و انضباط با کودک دچار مشکل شوند. کودکان معمولأ آستانه پردازش دیداری بالایی دارند و این باعث می شود تا آشفتگی های بصری محیطی اذیتشان نکند اما والدین آستانه ادراک دیداری شان پایین است بنابراین این تفاوت فردی سبب می شود تا والد مدام بگوید شلخته ای و فرزند بگوید کجام شلخته است!
روش های نادرست برخورد با کودکان بی نظم
- زدن برچسب شلختگی به کودک
- تنبیه و سرزنش کودک
- بی تفاوتی و نادیده گرفتن بیش از حد رفتار نامنظم کودک
- حمایت بیش از اندازه و بر عهده گرفتن مسئولیت های کودک
- رفتار سختگیرانه
به این نکته توجه کنید :
از روان شناس کمک بگیرید
گاهی شلختگی و بی نظمی کودک به دلیل اختلال روانی مانند افسردگی، استرس، بیش فعالی و … یا مرگ پدر یا مادر، رفتن به خانه یا شهری تازه و … است. در این شرایط و اگر نامرتبی و شلختگی فرزندتان همراه با تغییرات رفتاری، افت تحصیلی و درگیری با همسالان بود و یا به طور کلی ضعف هایی در عملکردهایش دیدید، از یک روان شناس کودک کمک بگیرید تا شما را در بهبود و اصلاح رفتار کودکتان یاری کند.
