چاقی در کودکان:علت و درمان
چاقی در کودکان:علت و درمان
چاقی کودکان نتیجه‌ی عدم تعادل طولانی‌مدت در میزان ورودی و خروجی انرژی از بدن می‌باشد و در طی آن، انرژی وارد شده به بدن بیشتر از انرژی مصرف شده در آن است. علاوه بر عارضه‌های پزشکی بلندمدت، چاقی کودکان می‌تواند عوامل روانی اجتماعی نیز داشته باشد مثل اعتمادبه‌نفس، افسردگی و پایین بودن کیفیت زندگی. کودکان مبتلا به چاقی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیگر عارضه‌های مزمن مثل آسم، وقفه تنفسی در خواب، مشکلات مربوط به استخوان‌ها و مفاصل، دیابت نوع ۲ و عوامل خطر برای بیماری‌های قلبی قرار دارند. کودکان مبتلا به چاقی بیشتر از دیگران مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند و خطر انزوای اجتماعی آنها بیشتر است. این بیماری توسط متخصص اطفال و با استفاده از رژیم‌های غذایی و داروهای مخصوص درمان می‌شود.
چاقی دوران کودکی در چند دهه اخیر بسیار شایع شده است. کودکان مبتلا در معرض مشکلات پزشکی حاد و مزمنی هستند. علل و راه‌حل‌های زیادی برای این موضوع سلامت در حال حاضر وجود دارد، که به مسائل مربوط به سیاست سلامت مربوط می‌شود. از جمله این علل می‌توان به کمبود فعالیت‌های ورزشی، نداشتن رژیم غذایی مناسب اشاره کرد که با تغیر سبک زندگی قابل درمان است. چنانچه مربوط به عوامل ژنتیکی و وراثی و یا هورمون تیروید باشد متخصص اطفال می‌تواند نقش مهمی را در سلامت بیمار را بازی کند.
آیا کودک شما به چاقی مبتلاست؟
با وجود اینکه برای مشخص کردن چاقی در بزرگسالان از شاخص جرم بدنی (BMI) استفاده می‌شود، استفاده از این شاخص برای کودکان بی معنی خواهد بود. برای مشخص کردن چاقی در کودکان باید سن و جنسیت آنها را در نظر گرفت. دیگر متغیرها مثل ضخامت پوست، نسبت دور کمر به دور باسن، دور کمر و روش‌های عکس‌برداری مختلف نیز برای مشخص کردن چاقی کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرند. عموماً اگر کودک شما بازوها، ران‌ها و شکم بزرگ‌تر از حد عادی داشته و یا پس از کوچک‌ترین فعالیت فیزیکی به نفس‌نفس زدن می‌افتد یا نمی‌تواند با دیگر کودکان هم سن و سال خود رقابت فیزیکی داشته باشد، احتمالاً به چاقی مبتلا است.
علل چاقی کودکان
وراثت و عوامل ژنتیکی
همان‌گونه که افراد بلندقد صاحب فرزندان بلندقد می‌شوند، افراد چاق و مبتلا به اضافه وزن نیز احتمالاً صاحب فرزندان چاق خواهند شد. گفته می‌شود که در حدود یک‌چهارم از موارد چاقی کودکان به عوامل وراثتی بستگی دارد. به‌ندرت عارضه‌های ژنتیکی خاص مثل سندرم پرادر ویلی باعث ایجاد چاقی در کودکان می‌شوند. برخی از اختلالات نادر ژنتیکی باعث چاقی مفرط در کودکان می‌شوند. در بسیاری از افراد دیگر، عملکرد چند ژن دیگر به همراه یکدیگر سبب آسیب پذیری بیشتر کودکان نسبت به چاقی می‌شود. اگر کودک سابقه‌ی فامیلی اضافه‌وزن وجود داشته باشد، والدین باید به رعایت رژیم غذایی سالم در کل خانواده توجه بیشتری داشته باشند.
کم‌کاری تیروئید
همان‌گونه که به‌طورمعمول مشاهده می‌شود، کم‌کاری تیروئید مسئول چاق شدن افراد است. بااین‌حال، پیدا کردن رابطه‌ی مستقیم بین این دو مقوله امری بحث‌برانگیز است. کم‌کاری تیروئید آشکار با افزایش وزن مرتبط است ولی رابطه‌ی بین کم‌کاری تیروئید خفیف و اضافه‌وزن واضح نیست. امروزه مشخص شده که تغییر در هورمون محرک تیروئید (TSH) می‌تواند بر روی چاقی تاثیرگذار باشد. شیوع رو به افزایش چاقی، طیف نرمال هورمون محرک تیروئید در مطالعه‌های امروزی بر روی جمعیت‌ها را مشخص می‌کند.
رژیم غذایی
امروزه بیرون رفتن از خانه به معنی رفتن به یک رستوران فست فود و خوردن غذاهایی با کالری بسیار بالا است. غذا خوردن بیرون از خانه امروزه به یکی از لازمه‌های زندگی تبدیل شده است چراکه والدین هر دو کار می‌کنند و درن تیجه کودکان غذاهای چرب و شیرین می‌خورند که کالری بالایی داشته ولی ارزش غذایی آنها پایین است.
سبک زندگی
محیطی که کودک در آن رشد می‌کند نیز نقش بسیار مهمی خواهد داشت. معمولاً والدین نسبت به اضافه‌وزن کودک خود توجهی نشان نمی‌دهند چراکه از نظر آنها کودکشان کاملاً بدون نقص است. این کار سبب می‌شود تا والدین کودک خود را برای سالم (که درواقع به معنی چاق می‌باشد) بودن تشویق کنند. کودکان امروزه به‌راحتی زیاد عادت دارند چرا که همه چیز برای آنها توسط والدین فراهم می‌شود. کودکان امروزه حتی برای رفتن به سوپرمارکت نیز پیاده نرفته و این مسافت‌ها را با استفاده از دوچرخه یا خودرو طی می‌کنند. ورزش کردن در شکل بازی کردن در بیرون از خانه نیز به دلایل مختلفی امروزه از لیست فعالیت‌های کودکان خارج شده است. کودکان امروزه با وسایل الکترونیکی احاطه شده‌اند و زمانی که آنها صرف موبایل، تلویزیون و کامپیوتر می‌کنند بیش از زمانی است که فعالیت‌های فیزیکی دارند. کمبود فضا برای بازی کردن کودکان در شهرها نیز یکی از دلایل کم رنگ شدن این مورد در زندگی امروزی است. تکالیف مدرسه و درس خواندن نیز باعث پدیده‌ی مضری به نام “فقط کار، بدون بازی” شده است.
عوارض
تعدادی از عارضه‌های پزشکی فیزیکی به چاقی کودکان مربوط می‌باشند. قرار گرفتن در معرض خطر بیماری‌های قلبی عروقی، فشار خون بالا، دیابت نوع ۲، سنگ صفرا، بدتر شدن آسم، بیماری تخمدان پلی سیستیک در دختران، وقفه‌ی تنفسی در خواب و اختلالات خواب در کودکان مبتلا به چاقی بیشتر دیده می‌شود. علاوه بر این، چاقی یکی از علل کمبود اعتماد به نفس است به‌خصوص اگر فرزند شما از طرف دیگر کودکان در مدرسه مورد آزار و اذیت قرار بگیرد. ترس از نه شنیدن، کنار کشیدن از فعالیت‌های اجتماعی، اضطراب و افسردگی با چاقی مرتبط می‌باشند.
درمان چاقی در کودکان
دارودرمانی
ممکن است برای برخی از نوجوانان، داروهای مخصوص به‌عنوان بخشی از یک برنامه‌ی کاهش وزن تجویز شوند. سه نوع از این داروها عبارت‌اند از متفورمین، یک عامل هیپو گلایسمیک، یک محدود کننده‌ی لیپاز گوارشی و سیبوترامین، یک محدود کننده‌ی باز جذب سروتونین و نورآدرنالین.
خوردن غذاهای سالم
زمانی که برای غذا خرید می‌کنید، به سمت میوه‌ها و سبزیجات بروید. از خرید غذاهای راحت خودداری کنید ( مثل شیرینی، بیسکوییت و غذاهای آماده ) چراکه این غذاها معمولاً مقادیر زیادی شکر، چربی و کالری دارند. همیشه غذاهای سالم در دسترس داشته باشید.
- مصرف نوشیدنی‌های شیرین را محدود کنید. این محدودیت شامل آبمیوه نیز می‌شود. این نوشیدنی‌ها در مقابل میزان بالای کالری که به بدن می‌دهند، ارزش غذایی پایینی دارند.
- مصرف فست فود را محدود کنید. بسیاری از این غذاها مقادیر بالای چربی و کالری دارند.
- وعده‌های غذایی را به صورت خانوادگی و دورهم بخورید.
- وعده‌های غذایی را با اندازه‌های مناسب سرو کنید. کودکان به اندازه بزرگسالان به غذا احتیاج ندارند. به کودک خود اجازه دهید تا به هنگام سیر شدن دست از غذا خوردن بکشد حتی در صورتی‌که غذا در بشقاب او باقی مانده است. به یاد داشته باشید که اگر در بیرون از خانه غذا می‌خورید، اندازه‌ی وعده‌های غذایی سرو شده در رستوران‌ها معمولاً بسیار بزرگ است.
تشویق برای انجام فعالیت‌های فیزیکی
یکی از اصلی‌ترین گام‌ها برای رسیدن و نگه داشتن وزن مناسب در کودکان، انجام فعالیت‌های فیزیکی است. این کار کالری مصرف کرده، استخوان‌ها و عضلات را تقویت کرده و به کودک شما کمک می‌کند تا به هنگام شب بتواند به‌خوبی خوابیده و در طول روز هشیاری کامل داشته باشد.
عادت‌های خوبی که در دوره‌ی کودکی ایجاد شده‌اند به نوجوانان کمک می‌کنند تا با وجود تغییرات هورمونی، رشد سریع و تاثیرات اجتماعی که معمولاً سبب پرخوری می‌شوند، باز هم وزن مناسب خود را حفظ کنند. همچنین، کودکان فعال احتمالاً در آینده به بزرگسالانی با تناسب‌اندام تبدیل می‌شوند.
- زمان مشاهده‌ی تلویزیون و استفاده از کامپیوتر را محدود کنید. مدت‌زمان استفاده از فضای مجازی مثل مشاهده‌ی تلویزیون، استفاده از کامپیوتر، موبایل و تبلت را در روز به یک ساعت محدود کنید.
- به فعالیت‌های فیزیکی اهمیت بدهید. کودکان باید حداقل یک ساعت در روز را تا حد متوسط یا شدید از نظر فیزیکی فعالیت کنند. فعالیت‌های آزاد بازی گونه مانند گرگم به هوا و طناب زدن می‌توانند فعالیت‌های مناسبی برای مصرف کالری و بهبود وضعیت تناسب‌اندام باشند.
- فعالیت‌هایی که کودک شما به آنها علاقه دارد را پیدا کنید. برای مثال اگر کودک شما ذوق هنری دارد، می‌توانید او را به یک گردش در طبیعت ببرید تا سنگ و برگ جمع کرده و یک کاردستی با آنها درست کند.
عمل جراحی کاهش وزن
عمل جراحی برای کاهش وزن می‌تواند برای کودکانی که به شدت چاق بوده و نتوانسته‌اند با ایجاد تغییر در سبک زندگی وزن خود را کاهش دهند یک گزینه‌ی درمانی باشد. با این‌حال، همانند همه‌ی انواع عمل‌های جراحی، خطرات بالقوه و عوارض طولانی‌مدتی با این عمل جراحی همراه خواهند بود. اکثر کودکانی که تحت عمل جراحی کاهش وزن قرار می‌گیرند، به مشکلات مربوط به وزن اضافه‌ی بدن نیز مبتلا هستند.
مرتبط:
۵ روش برای علاقه‌مند کردن کودکان به خوردن سبزیجات
خاصیت‌های مهم غذاهای فیبر دار که نسبت به آنها بی‌توجهیم!
تضمین سلامت دانش‌آموزان با غذای خانگی
