کلنگ ابزاری مهم در کوهنوردی محسوب می گردد
آشنایی با کلنگ کوهنوردی
کلنگ ابزاری مهم در کوهنوردی محسوب می گردد که همراه داشتن آن در زمستان جزو واجبات است. این مجموعه به دلیل نیاز همنوردان به اطلاعاتی در زمینه کلنگ برای خرید مناسب گردآوری گردیده و امید است تا راهنمای خوبی برای دوستان عرصه کوهنوردی باشد.
تاریخچه:
کلنگ ها قبلا دارای دسته های بسیار بلندی از جنس چوب بودند.
در دوره ادوارد ویمر استفاده از سر کلنگ (شامل تیغه و بیلچه) برای برف و یخ کاملا مرسوم شده بود. پس از آنکه چوینارد آمریکایی دریافت که اگر نوک آن دارای انحنا باشد، دقیق تر و بهتر وارد یخ شده و همچنین بهتر از یخ خارج می گردد، نوک آن ها انحنای کمی بخود گرفت. در همان زمان هامیش مکلنز اسکاتلندی نوآوری هایی در کلنگ سنتی خود بوجود آورد تا برای صعودهای ترکیبی مناسب گردد.
پس از آن طراحی کلنگ ها دچار تغییرات اساسی دیگری نشد. جز اینکه به مرور از ارتفاع دسته آن کاسته شد و مواد بکار رفته نیز بهتر شدند (دسته های چوب جای خود را به دسته های توخالی از جنس آلیاژ هایی از فولاد و آلومینیم دادند) و سر آن هم از آلیاژهای فولاد تهیه می شود. در حالی که در زمان ویمر سر آن ها از آهن ساخته می شد.
قسمت های مختلف کلنگ در حالت کلی عبارتند از:
۱- تیغه
۲- سر
۳- بیلچه
۴- بند حمایل (حمایت)
۵- نگهدارنده بند حمایت
۶- بدنه با گریپ پلاستیکی
۷- سخمه
همانطور که عنوان گردید آن ها می توانند دارای بند حمایت نیز باشند. بند های حمایل یا بر روی آن ها تعبیه شده یا با یک تسمه به آن گره زده می شود.
اندازه کلنگ ها:
بنا به نوع کاربری آن متفاوت است. امروزه بیشتر از آن ها کوتاه ( ۶۵ الی ۷۵ سانتی متری) استفاده می شود.
انواع کلنگ های کوه نوردی از لحاظ نوع کاربرد:
کلنگ های کوه نوردی و تبرهای یخ در ابعاد و اندازه های مختلف ارائه می شوند که هر یک کارآیی خود را دارد. البته نه تنها کلنگ های بینابینی هم ارائه می شوند بلکه آن ها نوع دیگری هم در بازار موجودند. مثلا کلنگ های فوق سبک (Ultra Light) که بیشتر برای اسکی بازان مناسب است تا کوه نوردان.
همچنین بسیار دیده شده است که از آن های مخصوص پیاده روی در آبشاریخی و از تبریخ برای پیاده روی هم استفاده می شود لیکن روی هم رفته خصوصیات کلنگ ها از لحاظ نوع کاربرد بصورت ذیل تعریف می شود:
۱– تبریخ Steep ice axes ,cascade axes: این نوع از کلنگ ها مناسب افرادی هستند که علاقه اصلی آنها یخ نوردی است. هرچند از کلنگ های اسکاتلندی نیز می توان برای یخ نوردی استفاده کرد لیکن استفاده از تبریخ های جدید صعود را به مراتب راحت تر می نماید.
۲- کلنگ های اسکاتلندی (ترکیبی) Scottish Winter axes: این نوع کلنگ نسبت به تبریخ ساده تر و درعین حال قوی تر است و برای تحمل فشار زیاد طراحی شده. در اسکاتلند روی کلیه قسمت های کلنگ جهت یک مسیر متوسط تجدید نظرهایی روی ویژگی های خاص تبرهای یخ که بیشتر دست و پاگیر هستند تا سودمند صورت گرفت، مانند دسته (قبضه)، ماشه ها و انحنای دسته.
۳– کلنگ های کوه نوردی (آلپاین) Alpine axes: این همان کلنگ های پیاده روی هستند اما دسته آنها قوی تر و نوک آنها دارای انحنای بیشتری است که آنها را برای کوه پیمایی با مسیرهای ساده یخی ایده آل می نماید.
۴– کلنگ های پیاده روی Walking axes: آن ها فقط جهت ابزار ایمنی در کوه پیمایی مفید هستند.
استانداردها:
ابتدا استاندارد اروپایی EN-13089 حداقل هایی را در مقوله ایمنی برای کلنگ های مورد استفاده در کوه نوردی ارائه کرد و سپس استاندارد UIAA-152 نکاتی مانند ضوابط لازم برای بند را به آن افزود. از نظر استقامت دو طبقه بندی B و T موجود است که حروف اول کلمات پایه و فنی به زبان لاتین بوده و برای معرفی ویژگی های دسته و تیغه (نوک) آن (بصورت جداگانه) می باشد.
علامت مشخصه این طبقه بندی، ذکر همان حروف در داخل یک دایره است. بطور کلی نوع فنی قوی تر بوده و بیشتر برای شیب های زیاد یخ (و سنگ) و نوع پایه برای عبور از یخچال ها و درگیری با برف و یخ در شیب های معمولی است. تیغه (نوک) کلیه تبرها جهت یخ نوردی از نوع فنی (با علامت مشخصه T) می باشند.
کلنگ ها هم از نوع فنی (با علامت مشخصه T) و هم از نوع پایه (با علامت مشخصه B) ساخته می شوند. تیغه های نوع فنی سنگین تر و قوی تر بوده و برای صعودهای ترکیبی طراحی شده اند اما برای یخ نوردی نیز مناسبند. تیغه های نوع پایه نازک تر بوده و صرفا برای یخ خالص مناسب است. مطابق استاندارد، طول ۵۰ سانتی متر از بدنه نوع پایه حداقل بایستی نیروی ۵/۲ کیلو نیوتن را تحمل کند و این عدد برای نوع فنی به ۵/۳ کیلو نیوتن افزایش می یابد.
انتخاب نوع و اندازه کلنگ:
هر چند این یک انتخاب شخصی است اما انتخاب کلنگ کوه نوردی مناسب معمولا کار راحتی نیست و چه بسا کلنگی که در نظر یکی مناسب است از نظر دیگری کاملا مردود باشد. اگر بتوانید قبل از خرید آن را قرض گرفته یا اجاره کنید تا از عملکرد و تناسب آن با خود مطمئن شوید بد نیست، اما از آنجا که کمتر شرایط این کار پیش می آید راهنمایی زیر می تواند مفید باشد.
در ابتدا باید نوع فعالیت خود را مشخص کنید. اگر قصد یخ نوردی و صعود از آبشارهای یخی را دارید بایستی از تبرهای یخ استفاده کنید. برای انتخاب آن را (مثل چکش) از ته دسته آن بگیرید و در هوا تکان دهید (یعنی حالتی شبیه به حالت استفاده از کلنگ در یخ نوردی). اگر به نظرتان سنگین یا بدحالت آمد یا برعکس زیادی سبک و ضعیف بود، آن به درد شما نمی خورد و مدل دیگر یا همان مدل کلنگ اما با طول دسته متفاوت را امتحان کنید. اساسا آن چیزی که درست به نظر خواهد آمد وابسته به قدرت و نیروی شماست.
کلنگ سنگین باعث خستگی زودرس خواهد شد و کلنگ سبک نیز بخوبی در یخ سفت فرو نمی رود. اما در صورتی که قصد عبور از یخچال ها را دارید یک کلنگ کوه نوردی مناسب است. البته می توانید از آن در پیاده روی نیز استفاده نمایید. به عنوان یک قاعده هرچه شیب مسیر بیشتر باشد طول دسته کلنگ شما نیز بایستی کوتاه تر باشد. طول مناسب طولی است که اگر (با کفش های خود) بایستید و کلنگ را در دست بگیرید حدود ۵ سانتی متر با زمین فاصله داشته باشد. در این صورت طول آن برای شیب های عادی مناسب است.
آسیب ها:
در حال حاضر بسیاری از کلنگ ها (مخصوصا تبرهای یخ و کلنگ های اسکاتلندی) را بصورت ماژولار ارائه می کنند تا تعویض قسمت های آسیب دیده به راحتی امکانپذیر باشد. این قسمت ها بوسیله پیچ یا پرچ به هم دیگر متصل شده اند. از آنجا که تبرهای یخ و کلنگ های اسکاتلندی فشار بیشتری نسبت به بقیه تحمل می کنند آسیب های بیشتری را نیز متحمل می شوند و بیشترین آسیب ها در صعودهای ترکیبی وارد می شود.
شاید بتوان تا ۳۰ آسیب دیدگی را برای آنها برشمرد. این آسیب دیدگی ها را می توان به صورت ذیل طبقه بندی کرد:
خم شدن سر آن نزدیک به نوک: به علت فشار زیاد و مخصوصا هنگامی بوجود می آید که نوک (سهوا) بر سنگ فرود آید.
تاب خوردگی سرکلنگ: بیشتر نزدیک به نوک بوجود می آید و بعضا باعث شکستن قسمتی از نوک آن می گردد. دلیل آن فشار زیاد ناشی از اهرم شدن جانبی کلنگ می باشد. این شایع ترین نوع آسیب دیدگی است و دلیل آن هم این نکته می باشد که این نیروها در استاندارد مد نظر قرار نگرفته شده اند.
شکستگی سر آن از سوراخ های پیچ در کلنگ های مدوله
شکستگی پیچ ها و دوران تیغه در کلنگ های مدوله
دسته های چوبی بسیار مستعد شکستن هستند
البته تزریق روغن کتان در آنها تا حدی از شکستن آنها جلوگیری می کند.
در صورتیکه از کلنگ های متداول نگهداری مناسبی مطابق دستورالعمل های ارائه شده توسط کارخانه سازنده آن صورت پذیرد احتمال بوقوع پیوستن آسیب و حادثه در پی آن به حداقل می رسد. با این وجود برخی از مدل ها نسبت به بقیه بیشتر آسیب می بینند و برخی از کوه نوردان نیز بیشتر به ابزار خود آسیب می رسانند (مخصوصا در صعودهای ترکیبی) اما به عنوان یک قاعده کلی، اکثریت قریب به اتفاق سازندگان عنوان می کنند که از پیچاندن کلنگ پرهیز کنید چرا که نیروهای وارد بر آن در طراحی ها لحاظ نشده اند.
البته اخیرا برخی از تولیدکنندگان کلنگ های فوق قوی ارائه کردند که این نیروها را تحمل کنند. درصورتی که افرادی از آن هایی با دسته چوبی (مثلا کلنگ های قدیمی یا دست ساز) استفاده می کنند باید توجه داشته باشند که ابزار آنها تحمل فشار زیادی نداشته و برای کارگاه زدن مناسب نیست.
مرتبط:
کپسول آتش نشانی دی اکسید کربن (CO2)
قرقره ی کوهنوردی برای بالاکشی تجهیزات یا بالابردن افراد
هشت فرود یک وسیله کلاسیک و نیرومند
