سلامت روان کودکان و نوجوانان تحت الشعاع بحران کرونا
بحران همه گیری بیماری کرونا با اضطراب، استرس و ترس از مواجهه با این بیماری در جامعه همراه است که می تواند موجب آسیب های جدی و پایدار بر سلامت روان کودکان، نوجوانان و خانواده ها شود. با توجه به اینکه بسیاری از والدین ممکن است روش های مناسب مدیریت استرس را در این شرایط بحرانی ندانند و نیازمند کمک باشند لذا برای مدیریت استرس و پیشگیری از آسیب های روانی ناشی از این فضای ترس و اضطراب بر کودکان، نوجوانان و خانواده ها به ارائه راهکار خواهیم پرداخت.
مرضیه عزیزی معین روانشناس بالینی و مدرس دانشگاه در خصوص تاثیر استرس بر سلامت روان کودکان و نوجوانان گفت: استرس‌های شدید مثل حوادث و بلایا، کودک آزاری و مشاهده صحنه‌های ترسناک مثل درگیری شدید والدین یا خشونت بین اعضای خانواده می‌توانند آسیب‌های مغزی شدید ایجاد کنند.
وی یادآور شد: این استرس ها منجر به آسیب مناطق مرتبط با کنترل هیجان در مغز می شوند و در دراز مدت بخصوص زمانی که آسیب ادامه داشته باشد کودک مشکلات متعددی در زمینه هیجانی، رفتار، یادگیری، تمرکز و تعاملات اجتماعی پیدا می‌کند البته این به معنای این نیست که کودک نباید با هیچ استرس و ناکامی روبرو شود امّا مواجهه با استرس و ناکامی در حدی که شدید نباشد و کودک تحمل مواجهه با آن را داشته باشد باعث رشد مهارت‌های مدیریت استرس در کودک می شود.
این مدرس دانشگاه با اشاره به واکنش‌های متفاوت کودکان و نوجوانان در شرایط استرس زا بیان کرد: نوع واکنش و شدت آن تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله قدرت سازگاری کودک است و در مواجهه با وقایع استرس زای خیلی شدید واکنش‌ها شدیدتر خواهد بود و سازگاری خیلی دیرتر اتفاق می افتد.
وی ادامه داد: بسیاری از کودکان در مواجهه با استرس واکنش هایی نشان می‌دهند ولی بتدریج می‌توانند با شرایط استرس زا کنار بیایند و آسیب نمی بینند.
عزیزی معین در خصوص مهمترین واکنش‌های کودکان و نوجوانان در شرایط استرس زا اظهار کرد: نشانه‌های جسمی مثل تپش قلب و تعریق، تغییرات اشتها، احساس اندوه و گناه، تغییرات خواب بصورت بی خوابی یا بیدار شدن‌های مکرر بین خواب و همچنین دیدن کابوس‌های شبانه، شب ادراری، لجبازی و پرخاشگری، بیش فعالی و مشکل تمرکز، کناره گیری و افت تحصیلی، برگشت به رفتارهای دوران کودکی، بیقراری و گریه از جمله واکنش‌های کودکان و نوجوانان در شرایط استرس زا است.
این روانشناس بالینی با بیان اینکه میزان سازگاری کودکان با شرایط استرس زا بستگی به شدت استرس، سن، وضعیت سرشتی، حمایت‌های محیطی دارد افزود: چنانچه شدت استرس زیاد باشد بخصوص در موارد مکرر یا مداوم، احتمال آسیب بیشتر است همچنین هرچه سن پایین تر باشد کودک مهارت‌های سازگاری ضعیف تری دارد و به حمایت مراقبین و اطرافیان، برای سازگاری با آن بیشتر نیاز دارد.
وی تصریح کرد: کودکانی که به لحاظ سرشتی و هیجانی مضطرب یا حساس تر هستند ممکن است واکنش های متفاوت تری به استرس نشان دهند لذا هرچه محیط حمایتی کودک پرتنش تر و قدرت سازگاری والدین کمتر باشد احتمال آسیب کودک بیشتر است.
عزیزی معین با بیان اینکه کودک متوجه شرایط غیرمعمول اطراف خود می شود و در زمان‌های سخت نیاز به عشق و محبت بیشتری دارد، بیان کرد: به نگرانی کودک توجه کرده و با او حرف بزنید امّالازم نیست همه جزئیات را بگویید و مواظب باشید زمانی که تلویزیون روشن است یا با کسی صحبت می‌کنید ناخواسته در جریان اخباری که مناسب آنها نیست قرار نگیرند.
این مدرس دانشگاه با اشاره به تعطیلی مهد کودک‌ها و مدارس اضافه کرد: والدین با در نظر گرفتن فعالیت‌های متنوعی مثل نقاشی، بازی، مطالعه، ورزش، کارهای منزل و تکالیف درسی فرزندان خود را سرگرم کنند و باید مراقب کنند تا کودکان بیش از حد سرگرم موبایل، اینترنت و بازی‌های کامپیوتری نشوند.
وی با تأکید بر حفظ روال های معمول زندگی همچون خواب و بیداری و غذا خوردن گفت: هرچه روال زندگی را به وضعیت قبل از بحران نزدیک تر کنید استرس کمتر می شود همچنین والدین باید روحیه خود را حفظ کرده و به یاد داشته باشند که همواره الگوی فرزندانشان هستند.
این روانشناس بالینی یادآور شد: راهبردهای ساده برای کاهش نشانه های جسمی اضطراب مثل تنفس آهسته و عمیق، تمرینات تن آرامی، فعالیت فیزیکی، ورزش، گوش دادن به موسیقی آرامش بخش، مشغول شدن به بازی را انجام دهید.
وی خاطر نشان کرد: به کودک جایگزینی فکر اضطراب زا با یک فکر واقعی را از طریق خود گویی آموزش دهید مثلا بجای این فکر: “ما در اثر ابتلا به بیماری کرونا خواهیم مرد” به خودش بگوید: “سیستم دفاعی بدن توانایی مقابله را دارد و بیشتر مبتلایان بهبود یافته اند”
عزیزی معین در ادامه بیان کرد: اجازه ندهید کودک بیش از حد از خطر اجتناب کند به این دلیل که اجتناب از خطر و مراقبت افراطی در کوتاه مدت کمک کننده ولی در دراز مدت اضطراب را تشدید می‌کند مثلا شستشوی زیادی، ایزوله کردن خود در یک اتاق، قطع ارتباط با افراد خانواده و … از بیم بیماری، موجب تداوم اضطراب می شود.
وی افزود: ارتباطات بین افراد فامیل را به شیوههای دیگر مثل استفاده از تلفن یا فضاهای مجازی برقرار و تداوم بخشید.
عزیزی معین با اشاره به لزوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی یادآور شد: شیوه های پیشگیری از گسترش بیماری در خانواده و اطرافیان را بر اساس دستورالعمل های نهادهای رسمی و علمی بهداشتی و درمانی برنامه ریزی و رعایت کنید و اطلاعات را از منابع معتبر دریافت و از انتشار مطالبی که از صحت آن ها مطمئن نیستید در جامعه و شبکه های اجتماعی اجتناب کنید.
منبع: ایسنا
مرتبط:
