نکاتی برای تربیت کودک نابینا
کودک نابینا و مبتلا به اختلال های بینایی از حساس ترین کودکان هستند. تربیت کودک نابینا نیازمند دانستن اطلاعاتی از این بچه ها است و والدین و دیگر نزدیکان آنها می بایستی که بهترین روش رفتاری را با این گروه از کودکان داشته باشند.
تربیت کودک نابینا
پدر و مادری که با کودک نابینای خود مانند کودکی کامل برخورد می کنند و در مقابل، از دیگران نیز انتظار رفتارهای رایج و سنجیده را دارند ، در واقع در رشد طبیعی استعدادهای ذهنی و مهارت های حسی و حرکتی و پرورش ظرفیت عاطفی بچه خود نقش فعالی را اجرا می کنند. بالعکس پدر و مادری که به محض روبرو شدن با کودک نابینای خود تمامی دریچه های رشد و ترقی را به روی وی بسته پنداشته اند و به روش مؤثر و خلاق با وی رفتار نمی کنند طبیعی است که انگیزه های رشد فرزندشان را محدود می کنند به دلیل آنکه وجود انگیزه و پرورش آنان در سازگاری عاطفی و اجتماعی کودک بسیار دارای اهمیت است.
بعضی از والدین به علت داشتن احساس مقصر بودن و گناهی که نسبت به معلولیت کودک خود دارند، کودک را به صورت ویژه بزرگ می کنند و به تمام خواسته هایش جواب مثبت می دهند. آن ها تلاش می کنند تمام مشکلات و موانع را از جلوی پای کودک کنار بزنند ولی این کار تنها سبب لوس شدن کودک خواهد شد. البته نه تنها والدین، بلکه تمام اعضای خانواده و به ویژه پدر بزرگ و مادربزرگ امکان دارد در این بین تقصیر کار باشند. بچه های کم بینا و نابینا باید بتوانند با معلولیت خویش سازگار شوند و با وجود معلولیتی که دارند زندگی را به صورت حداقل نیمه مستقل تجربه کنند.
تمام والدین کودکان نابینا باید یاد بگیرند که فرزندشان در مرحله اول یک کودک است و نمی داند که نابیناست وی مثل دیگر بچه ها نیازهایی دارد، کودک نابینا به عشق، حمایت و مهر و محبت احتیاج دارد نه ترحم. کودک از روز نخست زندگی به هوا، غذا، بازي و مکانی امن در خانواده نیاز دارد هرچند مهر و محبت های شما را نمی بیند ولی گرمی دست ها و آغوش شما را به خوبی حس می کند. صحبت ها، زمزمه ها و لالایی های شما را به خوبی می فهمد و از آن ها لذت می برد.
کودک احتیاج دارد دیگر اعضای خانواده را بشناسد آن ها را از طریق بو، لمس و صدا تشخیص بدهد تمام افراد خانواده میتوانند به وی کمک کنند تا از خانه اش و آنچه اطرافش رخ می دهد اگاهی بیابد. مخفی کردن کودک نابینا از همسایه ها کار بسیار غلطی است. تفکر اشتباه همسایه ها صرفا در صورتی میتواند تصحیح شود که آنان فرصت داشته باشند کودک نابینای طبیعی و شادی را از نزدیک ببینند و تجربه کنند. کودک نابینا را از خویش مرانید و به شبانه روزی ها نسپارید چون زندگی در خانه و خانواده بهترین زندگی برای بچه ها است و بنابر یک اصل تجربه شده ، کودک بهترین حس امنیت را در خانواده خویش می یابد و آنچه را در کانون خانوادگی می آموزد در هیچ جای ديگر نمی تواند فرا گیرد.
روشهایی برای کمک به کودک نابینا
تقویت حس لامسه و شنوایی کودک
باید از ابتدای زمان کودکی روی مهارت های خودیاری کودک نابینا کار شود. والدین در کنار کار درمانگران باید به کودکنابینا کمک کنند از ديگر حواس خویش استفاده کند. این کودکان معمولاً احساس لامسه و شنوایی قوی ای دارند و باید این حواس را در آن ها تقویت کرد.
به عنوان مثال برای تقویت حس شنوایی در کودکان نابینا می توان کارهای زیر را انجام داد:
۱- افزایش دقت و تمرکز با گوش دادن به صداهای مختلف و یادداشت کردن آن ها به وسیله والدین.
۲- چشمان کودک را ببندید و از سایر افراد خانواده بخواهید وی را صدا بزنند. کودک می بایستی جهت صدا را تشخیص داده و به طرف جهت صدا برود.
۳- رادیو یا تلویزیون را روشن کنید و صدای آنرا مثل زمانیکه به صورت عادی به آن گوش می دهید باز کنید و به کودک بگوئید به صدا گوش کند. پس از یک دقیقه صدا را قدری کم کنید و حالا مجدداً به او بگوئید به صدا گوش دهد. اینک شنیدن صدا مستلزم دقت بیشتر است. حدود یک دقیقه با دقت گوش کنید. بعد از آن دوباره صدا را کم کنید و تا با دقت بیشتر گوش کند. همین طور آن قدر صدا را کم کنید تا به جایی برسد که در‌صورتی‌که کسی بدون سروصدا از کنار شما و کودک عبور کند، شنیدن برای شما غیر ممکن شود، به این صورت و با کم و زیاد کردن صدا سلول های شنوایی کودک تقویت می شوند.
تدارک اشیا و وسایل قابل لمس در برنامه های آموزش کودکان نابینا
اکثر، افراد نابینا اطلاعات و دانش خویش را توسط شنیدن و لمس کردن کسب می کنند. به همین علت لازم است که در زمان آموزش از اشیاء و وسایلی که لمس کردنی باشد استفاده شود و در اختیار آنها قرار بگیرد.
همچنین رنگ برای کودکانی که ضعف بینایی دارند دارای اهمیت است، بدین ترتیب اسباب بازی های خوشرنگ با رنگ های زرد، آبی، سبز، و قرمز تند انتخاب کنید زیرا دیدن این رنگها آسان‌تر از رنگ های تیره و گرفته است.
زمان تهیه اسباب بازی دنبال وسایل عجیب و غریب و خاص نباشید. درست مثل بچه های عادی هر اسباب بازي ای که سبب شناخت بیشتر کودک با محیط پیرامون شود، انتخاب خوبی است. حتی وسایل خانه و آشپزخانه، آبکش، قابلمه و قاشق که میتوانید با در اختیار گذاشتن آن ها، او را در نقش آشپز یا… جای دهید.
به طور کلی وسایل بازي کودکان نابینا باید طوری باشد که کودک با دست کشیدن روی آن ها با مفهوم هایی مانند حجم، شکل، اندازه، جنس و… اشیاء آشنا شود. این اسباب بازي ها ابتکار و خلاقیت کودک را هم فعال می کنند. میتوانید ابتدا خودتان دست های او را هدایت کنید ابعاد مختلف اجسام را لمس کند و به او توضیح دهید دست روی دست شما بگذارد تا آرام آرام راه بیفتد و مستقل عمل کند. مهم ترین نکته این است که شما مشکل کودک را بپذیرید و تلاش کنید به وی یاری رسانید تا مهارت خویش را بالا ببرد.
کارگاره های ویژه نابینایان
فراهم کنندگان خدمات آموزشی مانند معلم برای کودکان دچار نقص بینایی می تواند به والدین در شناسایی اهداف آموزشی و استراتژی های دست یابی به این اهداف کمک کند در این کارگاره های مهارتهای مختلفی به کودکان آموزش داده خواهد شد.
برنامه های کامپیوتری برای آموزش کودکان نابینا
برای آموزش کودکان نابینا، برنامه های کامپیوتری و نرم افزارهایی طراحی شده است.
۱- نرم‌افزار چاپگر بریل و یا ترجمه بریل
۲- نرم‌افزار تشخیص حروف دیداری
این دستگاه متون اسکن شده را به اطلاعات قابل استفاده به وسیله کامپیوتر تبدیل می کند و به فرد این توانایی را می دهد که با خروجی های صوتی مباحث و مطالب را گوش دهد.
مرتبط:
چند نکته کلیدی در تربیت فرزندان
