نگاهی به اِشکال‌های گفتاری و نوشتار امروز
درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته‌اند و نوشته‌اند و شنیده‌ایم و خوانده‌ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال‌ها، نمی‌تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد؛ بدین منظور بر آن شدیم تا برخی اشکال‌های رایج امروزی را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان دیده و شنیده می‌شود، یادآوری و اصلاح کنیم.
دکتر هادی انصاری، تحصیلکرده دکترای زبان و ادبیات فارسی، در مقاله خود با عنوان «درست بنویسیم و درست بخوانیم» که آن را در اختیار ایسنا قرار داده است، می‌نویسد: درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته‌اند و نوشته‌اند و شنیده‌ایم و خوانده‌ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال‌ها، نمی‌تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد و اگر هر روز هم یادآوری شود، تکراری نخواهد بود و تأثیرخود را خواهد گذاشت.
حرف (م)
ماده / مادّه
ماده بدون تشدید، فارسی است و جنس مؤنّث در مقابل جنس مذکّر (نر) را می‌گویند ولی مادّه، با تشدید (د) یعنی جوهر تشکیل دهنده‌ی اجسام. جمع مادّه، موادّ است. گاهی ماده (جنس ماده) را با تشدید می‌نویسند و می‌خوانند که نادرست است. بنابراین بایدگفت: این حیوان ماده است؛ نه مادّه.
ماسک / ماکس
ماسک (mask) ازواژه‌های بیگانه است و آن همان وسیله و حفاظ پارچه‌ای است که بردهان می‌گذارند. گاهی به اشتباه، ماکس تلفظ می‌کنند که نادرست است و ماسک درست است. گفتنی است که ماکس در زبان بیگانه نام مردانه است.
ماسِوا (ماسِوی) / ما سَوا
ماسِوا به کسر (س) که درزبان عربی (ماسِوی) است، مخفّف ماسِوی اللّه است یعنی آن چه غیر از خداوند است و به تمام موجودات و مخلوقات جهان اطلاق می‌شود؛ در معنای کلّی: موجودات. در زبان فارسی (ی) به الف (ا) بدل می‌شود و (ماسِوا) نوشته و خوانده می‌شود. این ترکیب عربی در هرجا که به کار رود؛ نظم یا نثر؛ باید به شکل درست تلفّظ شود. از جمله آثاری که (ماسِوا) در آن به کار رفته، مطلع غزلی معروف از شاعر شهیر معاصر، شهریار است که در خطاب به حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) سروده شده است.
علی ای هُمای رحمت، توچه آیتی خدا را؟/ که به ماسِوا، فکندی همه سایه‌ی هما را
نه تنها بسیاری از گویندگان و مجریان، بلکه اغلب خوانندگان موسیقی نیز این ترکیب را غلط تلفّظ می‌کنند و مصراع را چنین می‌خوانند: که به ما، سَوافکندی همه سایه‌ی همارا. با این تلفّظ نادرست چند اشکال در شعر ایجاد می‌شود که باعث نادرست شدن معنا و مفهوم شعر می‌شود:
۱- حرف (س) را به فتح می‌خوانند: سَوا
۲- به هنگام قرائت، بین (ما) و (سوا) فاصله می‌اندازند و گمان می‌کنند که این (ما) همان (ما) ی فارسی است: به ما، سوافکندی.
۳- فاصله‌ای که بعداز ما می‌گذارند، (سَوافکندن) را با هم می‌خوانند درصورتی که (فعل) (فکندی) است. بدین‌صورت: که به ما، سوا فکندی؛ و این عبارت هیچ معنا و مفهومی ندارد.
باید دانست که این (ما) ضمیراول شخص جمع فارسی نیست بلکه موصول است. (ما) یعنی آن چه؛ و (ماسِوا) باید باهم خوانده شود. همان‌گونه که در بالا ذکر شد صورت درست این مصراع چنین است: که به ماسِوا، فکندی همه سایه‌ی هما را. یعنی ای مولا، تویی که سایه‌ی آن همای رحمت را بر سر موجودات یا خلق، افکنده‌ای. اگر گویندگان و مجریان و خوانندگان محترم کمی به تلفّظ واژه‌ها و ترکیب‌ها دقّت کنند، این‌گونه خطاهای خواندنی رخ نمی‌دهد چون در بسیاری از متون، غلط خواندن واژه‌ها و ترکیب‌ها، باعث فهم نادرست عبارت می‌شود.
مال من است، مال کیست؟ / برای من است، برای کیست؟
اغلب مردم، به ویژه کودکان و نوجوانان، می‌گویند: این کیف، برای من است. یا؛ این کتاب، برای کیست؟ حرف اضافه‌ی (برایِ) درآثار گذشته و حال، هرگز به معنی مالِ ( به معنای مِلکیّت) نبوده است. مترجمین آن دوره، می‌بایست از همان آغاز این واژه را برای فارسی زبانان، (مالِ) یا (ازآنِ) یا (متعلِّق به) معنی می‌کردند. در متون گذشته برای بحث مِلکیّت، از (را) یی که به همین معنی (رای مِلکی) بوده، استفاده می‌کردند. مانند: این باغ، مراست. یعنی ازآنِ یا مالِ من است. یا؛ این همه نعمت، شما راست. یعنی از آنِ یا مالِ یا متعلِّق به شماست. بنابراین به جای جمله‌ی: این کیف برای من است، باید بگویند: این کیف مالِ من یا از آنِ من است. یا به جای جمله‌ی: این کتاب برای کیست؟ باید بگویند: این کتاب مالِ کیست؟
منبع: ایسنا
مرتبط:
