کودکان و روزه داری

آیا کودکم می تواند روزه بگیرد ؟ آیا روزه گرفتن باعث بیماری کودکان نمی شود ؟ آیا باید کودکم را مجبور کنم که روزه بگیرد ؟ اگر کودکم دوست نداشته باشد روزه بگیرد چه کنم ؟

ین سوالات و بسیاری از سوالات دیگر در باره روزه داری کودکان وجود دارد که بسیاری از ما به عنوان مادر و پدر لازم است پاسخ آنها را بدانیم و به آن عمل کنیم .

روزه گرفتن مانند سایر فروع دینی قوانینی دارد که متخصصان فروع دین بدان می پردازند . آن چه که در این جا می خواهم به شما بگویم این است که از دیدگاه های روانشناختی روزه گرفتن چه مزایایی برای کودکان دارد .

فشار معجزه گر !

اگر انسان بتواند در هر سن و موقعیتی که باشد کاری را انجام بدهد که کمی ( نه زیاد ) بیشتر از حد تحمل عادی او  باشد ، میزان توانمندی اش در آن کار افزایش پیدا می کند . برای مثال اگر میزان صبر و تحمل ما برای گرسنگی یا تشنگی مثلا ۷ ساعت باشد ، اگر کمی بیش از ۷ ساعت، مثلا هفت ساعت و نیم  گرسنگی یا تشنگی را تحمل کنیم ( که البته در حدی نباشد که دچار بیماری یا فشار بیش از اندازه بشویم ) میزان توان مان در دفعات بعد که به گرسنگی یا تشنگی دچار شده باشیم ، هفت و نیم ساعت خواهد شد ، نه ۷ ساعت .

این موضوع در زمینه های دیگر مانند برداشتن بار سنگین ، در ورزش ها ، در مطالعه و درس خواندن و بسیاری از کارها همین اثر را درپی خواهد داشت . بنابراین اگر فرزندان ما بتوانند از کودکی بصورت معقول روزه داری کنند ( مانند روزه کله گنجشکی ، که البته با توجه به سن و طاقت کودک مدت زمان این روزه متفاوت است ) قدرت و طاقت آنها بر خوردن و آشامیدن افزایش می یابد . در عین حال همان طور که می دانیم گرسنگی کشیدن سلول های بدن آثار بسیار مثبتی دارد که از آن جمله می توان به درمان برخی بیماری ها ، و پیشگیری از بسیاری از بیماری ها اشاره کرد .

افزایش صبر و طاقت

یکی از ویژگی های کودکان، کم صبر بودن و کم طاقت بودن آنهاست . صبر کردن برای اکثر کودکان کار سختی است ، خصوصا اگر پای نیازهای اولیه در میان باشد . متاسفانه اگر افراد  از کودکی آموزش نبینند ، این کم تحمل و کم طاقت بودن با آنها به بزرگسالی شان منتقل می شود . اگر بخواهیم بزرگسالانی تربیت کنیم که بالغ باشند و بالغانه زندگی کنند ، باید صبر و طاقت را در آنها پرورش دهیم . متاسفانه خیلی از ما بزرگسالان فقط ظاهرمان بزرگ شده و از بسیاری از ابعاد ، بالغانه رفتار نمی کنیم . برای بالغ شدن لازم است از قوه تعقل و فکرمان استفاده کنیم ، کودک درون را مهار کنیم و بتوانیم تاب سختی ها را بیاوریم .

یکی از راههای موثر برای پرورش صبر و تحمل ، روزه گرفتن است . در واقع باید به کودکمان ( خصوصا بعد از ۷ سالگی ) یاد بدهیم تا به جای توجه بیش از اندازه به لذت ها ( مانند لذت خوردن و آشامیدن ) و خصوصا برطرف کردن آنی لذت ها ، یاد بگیرد لذت بردن را کمی ( نه زیاد ) به تعویق بیاندازد . یاد بگیرد گاهی خود را مشغول و سرگرم کند ، کمی بازی کند ، کمی بخوابد و مدیریت گرسنگی و تشنگی را یاد بگیرد. کم نیستند بزرگسالانی که نمی توانند جلوی لذت خود را بگیرند یا آن را کمی به تعویق بیاندازند . روزه گرفتن در کودکی کمک می کند که این به تعویق انداختنِ آگاهانه  از همان کودکی ، در فرد تثبیت شود و کودک یاد بگیرد که  قرار نیست همیشه به فکر رفع آنی نیازها باشد و می تواند با صبر و تعقل ، خواسته هایش را مدیریت کند .

چگونه کودک را به روزه داری تشویق کنیم

بهترین شیوه برای تشویق کردن کودکان به هر کاری و از جمله روزه داری ، این است که خودِ والدین ، همان کاری را انجام بدهند که مایلند فرزندشان انجام دهد . به همین دلیل  ، روانشناس ها می گویند حتی اگر هزاران بار به فرزندانتان بگویید دروغ بد است یا دروغ نگو ، اما خودتان دروغ بگویید و فرزندتان متوجه شود که دروغ گفته اید ، عمل دروغ گفتن شما ، برای او الگو خواهد شد نه تکرار جملات در باره ی منع دروغ! کودکان اغلب با والد ( یعنی مادر یا پدر) همجنس خود همانندسازی می کنند(که البته استثناهایی دارد ) و همان کاری را انجام می دهند که والد انجام می دهد .بنابراین اگر می خواهید کودکتان به روزه داری یا هر کار خوب یا حتی بد ِ دیگر ، علاقمند شود کافی است که آن کار را انجام بدهید . کودک بلافاصله از شما الگو خواهد گرفت و به اجرا و انجام آن عمل خواهد پرداخت . از این دیدگاه فرزندپروری صحیح ، میتواند باعث رشد خود والدین هم بشود .چون هر روز ناچار می شوند خود را مراقبه کنند و ببینند در عمل چه کارهایی انجام می دهند و اگر بخواهند مادر یا پدر خوبی باشند ، اعمال خود را هر روز بهینه سازی خواهند کرد .

اجبار برای روزه داری!

هرگز ، بله هرگز کودکان تان را وادار به روزه داری اجباری نکنید ، مگر آن که بخواهید از روزه گرفتن متنفر شوند !  متاسفانه اصرار و اجبار به روزه گرفتن یا هر کار دیگری ، حتی اگر آن کار بهترین کار دنیا باشد ، کودک را از آن کار، دور و متنفر می کند. جدا از وجه دینی و مذهبی این ایجاد تنفر ( که قطعا برای والدین ، عواقب دنیوی و اخروی خوبی نخواهد داشت ) از نظر روانشناختی هم چنین اجبارهایی ، کودکان را لجباز ، نافرمان و عصیانگر ، خشمگین و گاه افسرده بار می آورد و باعث میشود که تا کودک  به سن بلوغ رسید ، آن کار را کنار گذاشته و حتی موضع گیری برعکس داشته باشد یا حتی اگر در ظاهر آن کار را بکند ، اما در خفا خلاف آن را انجام نخواهد داد .

خانواده ای را می شناسم که پدر خانواده نسبت به نماز خواندن و روزه گرفتن فرزندانش سختگیری می کرد تا جایی که شرط دادن پول و هزینه های تحصیل و … به فرزندان این بود که نماز بخوانند و روزه بگیرند . متاسفانه وقتی فرزندان این خانواده بزرگ شدند ، جلوی پدر فقط تظاهر می کردند که نماز می خوانند و روزه می گیرند ، اما در خفا روزه خود را می خوردند و وقتی پدر نبود نماز خواندنی هم در کار نبود . در حالی که هم نماز و هم روزه ، شیرینی خود را دارند و اگر به درستی برای کودکان توضیح داده شوند ، اجبار در کار نباشد و خود والدین بدان عمل کنند ،  از جمله ی کارهایی خواهند بود که خود کودکان به سمت آن گرایش پیدا می کنند و نیازی به اجبار و اصرار لجوجانه نیست .

گفتن داستان هایی در باره روزه داری ، گفتن مزایای آن ، انجام مراسم و آداب شیرین و دوست داشتنی برای آن ، می تواند کودکان را به روزه گرفتن علاقمند کند .

برای مثال دعا کردن دسته جمعی ، شکرگزاری های دسته جمعی ، نماز خواندن با لباس های تمیز و زیبا ، تهیه چادر و  مهر و جانماز تمیز و زیبا برای هر کودک ، سفره های افطاری و سحری که هر یک مورد علاقه کودکان باشد و صحبت کردن در باره مزایای روزه داری ، از راههای تشویق محسوب می شوند .

برای تشویق کودکان می توانید از مادربزرگ ها و پدربزرگ ها هم کمک بگیرید . آنها فراغت بیشتری دارند می توانند کودکان را تشویق کنند ، برایشان داستان تعریف کنند ، آنها را سرگرم کنند و کمک کنند که روزه بگیرند و هر روز چند دقیقه بر زمان روزه کله گنجشکی کودک بیافزایند .

در زمان روزه داری ، سعی کنید خانه بی تنش باشد ، دعوا و مشاجره نباشد و کودک بتواند خاطرات شیرین و شاد از زمان روزه داری خود در حافظه ثبت و ضبط کند . این خاطرات هر سال با فرارسیدن ماه روزه داری زنده می شوند و کودک که اینک بزرگ شده دلش می خواهد هر سال همان خاطرات خوب را تجدید کند . روزه داری تان قبول درگاه حق.

رکسانا خوشابی – کارشناس ارشد مشاوره

مرتبط:

تغذیه کودک خود را بهبود بخشیم

توصیه های تغذیه ای برای روزه اولی ها