دندانپزشکی پیشگیرانه
صرف نظر از پیشرفتی که در زمینه درمان و اصول حرفه‌ای دندانپزشکی ایجاد شده یکی از مهم‌ترین اهداف این حرفه آموزش بهداشت صحیح و ایجاد عادات تغذیه‌ای مناسب جهت پیشگیری از پوسیدگی در بیماران و به‌خصوص در کودکان می‌باشد. باید سعی کنیم
اطلا‌ع‌رسانی‌های بهداشتی دهان و دندان را بیشتر کرده و امکانات پیشگیری از پوسیدگی را با قیمت مناسب در دسترس همگان قرار دهیم و اهمیت درمان‌های پیشگیرانه را در میان عموم مردم جا بیندازیم و چقدر خوب است که در مدارس هم به این آموزش‌ها و درمان‌ها اهمیت داده شود.
خوشبختانه روز به روز شاهد دستیابی به این هدف در کشورمان هستیم.
طرح فلوراید‌تراپی در مدارس و سخنرانی‌هایی که توسط دندانپزشکان در مدارس برای دانش‌آموزان و اولیای آنها برگزار می‌شود شواهدی دلگرم‌کننده از این موضوع است.
با تقویت این شاخه از دندانپزشکی نیاز به درمان کمتر شده و مشکلات دهانی در کودکان کشورمان کاهش یافته و در نتیجه سطح سلامت دهانی میان مردم بهتر خواهد شد.
مهم‌ترین مساله در پیشگیری رعایت بهداشت در منزل است که از سنین کودکی و به محض رویش اولین دندان شیری در دهان کودک، مسواک زدن و تمیز نگه داشتن دندان لازم و ضروری است تا پلاک دندانی کنترل شود و نیاز به مراجعه به دندانپزشکی نباشد.
دو بیماری شایع در محیط دهان
همانطور که می‌دانیم دو بیماری شایع در محیط دهان وجود دارد:
۱- پوسیدگی‌ها
۲- بیماری‌های لثه‌ای (پریودنتال)
عوامل موثر بر ایجاد پوسیدگی‌های دندانی
مستعد بودن دندان‌ها
همانطور که قبلا بحث شده نقش ژنتیک را در ساختار دندانی نمی‌توان نادیده گرفت.
پلاک باکتریایی
با رعایت بهداشت از تشکیل پلاک باکتریایی روی دندان‌ها جلوگیری می‌شود.
عوامل پوسیدگی‌زا مانند کربوهیدرات‌ها
عادات تغذیه‌ای مناسب نقش بسیار مهمی در بروز پوسیدگی دارند.
در نوزادان شیر شبانه از مهم‌ترین عادات غلط تغذیه‌ای است که باعث بروز پوسیدگی‌های وسیع و سریع پیشرونده در سنین کم می‌شود که بهتر است با مشورت پزشک در بچه‌های بالای یک سال آب جایگزین شیر شبانه شود، چون ترشح بزاق هنگام شب بسیار کم بوده و حالت خودشویی بزاق وجود ندارد.
بزاق از عوامل مهمی است که به صورت خودبخودی و مداوم باعث شست و شوی اتوماتیک دندان‌ها می‌شود. در بیماری‌هایی که ترشح بزاق کم می‌شود (مثل سندرم شوگرن) و یا بعد از مصرف برخی داروها مثل داروهای ضد افسردگی که خشکی دهان را داریم و یا بعد از رادیوتراپی‌های ناحیه صورت که غدد بزاقی آسیب می‌بینند به میزان چشمگیری افزایش پوسیدگی‌های دندانی را داریم.
راهکارهای پیشگیری
عامل اساسی سلامت دهان و دندان کنترل پلاک است. با عدم رعایت بهداشت پلاک دندانی روی دندان‌ها انباشته شده و باعث اضافه شدن باکتری‌ها در محیط دهان می‌شوند.
عامل ایجاد پوسیدگی باکتری است و این باکتری به راحتی قابل انتقال از دندانی به دندان دیگر و از دهانی به دهان دیگر است.
در اینجا به اهمیت درمان به موقع دندان پوسیده و رعایت حریم شخصی و استفاده درست از وسایل بهداشتی شخصی پی می‌بریم.
در درجه اول با محصولات خانگی (مسواک، نخ دندان و دهان‌شویه) به هدف کنترل پلاک دست می‌یابیم و در صورت لزوم در مراکز درمانی و دندانپزشکی اقدام به جرم‌گیری و حذف پلاک می‌کنیم.
در کودکان صحبت با آنها و آموزش چهره به چهره و تاکید بر لزوم مراقبت دندانی و گوشزد کردن اهمیت آن و دادن انگیزه به آنها بسیار موثر است.
در پلاک دندانی گونه‌های مختلف باکتری یافت شده است، اما به نظر می‌رسد عامل اصلی پوسیدگی‌های دندانی نوع خاصی از باکتری به نام استرپتوکوک‌موتانس است و در بیماری‌های لثه‌ای بیشتر باکتری‌های گرم منفی عاملند.
با مسواک زدن صحیح پلاک میکروبی بالای لثه و زیر لثه (شیار لثه‌ای) حذف شده و از پوسیدگی و بیماری‌های لثه‌ای پیشگیری می‌شود.
از طریق داروهای شیمیایی مثل دهان‌شویه‌ها هم می‌توان پلاک میکروبی را حذف کرد و به دندانپزشکی مراجعه نکرد.
از مهم‌ترین دهان‌شویه‌های موثر دهان‌شویه کلرهگزیدین است که نقش مهمی در برطرف کردن التهابات لثه‌ای و نگهداری سلامت لثه دارد، اما به دلیل مشکلاتی مثل ایجاد تغییر رنگ در دندان‌ها و پرکردگی‌های دندانی استفاده از آن باید بسیار محدود شود و تحت نظارت پزشک باشد.
قرص‌های جویدنی آشکار کننده پلاک می‌توانند برای نشان دادن میزان موثر بودن مسواک زدن به بیماران کمک کنند.
ابتدا از بیمار می‌خواهیم کاملا دندان‌های خود را مسواک بزند و بعد این قرص‌ها را به او می‌دهیم تا بجود.
مناطقی که خوب مسواک زده نشده و حاوی پلاک دندانی هست توسط این قرص‌ها رنگی می‌شود و بیمار میزان موثر بودن مسواک زدنش و مناطقی را که خوب مسواک زده نشده‌اند را در آینه کاملا مشاهده می‌کند.
انواع متغیرهایی که در یک مسواک وجود دارند شامل: جنس، طول، تعداد رشته‌ها (بریستل‌ها)، سطح مقطع سر مسواک با دسته و طراحی دسته است.
امروزه بیشتر مسواکها با موهای مصنوعی (نایلونی) ساخته می‌شوند.
طول بیشتر موها یازده میلی‌متر است. مسواکها بر پایه قطر موها به گروه‌های نرم، سخت و متوسط طبقه‌بندی می‌شوند.
معمولا بهتر است انتهای بریستل‌ها (موهای مسواک) گرد باشند تا تحریک کمتری برای لثه ایجاد کنند.
مسواک نرم به دلیل احتمال وارد شدن آسیب کمتر به لثه و توانایی زیاد پاکسازی بین دندان‌ها برای مصرف کودکان بهتر است.
برای دسترسی بیشتر به حفره دهان و آسان‌تر نگه داشتن دسته مسواک توسط کودک و والدین بهتر است از مسواک با سر کوچک و دسته ضخیم استفاده شود و بهتر است موهای مسواک زاویه‌دار باشند تا موثرتر عمل کنند.
معمولا پس از سه ماه استفاده پیوسته موهای مسواک فرسوده شده و اثر پاکسازی آن کم می‌شود و باید دور انداخته شود.
در برخی مسواکها تغییر رنگ دسته مرکزی موهای مسواک، زمان عوض شدن آن را گوشزد می‌کند، البته این زمان در همه افراد یکسان نیست و به شیوه مسواک زدن‌شان بستگی دارد. برخی کودکان که اقدام به جویدن سر مسواک می‌کنند بریستل‌ها زودتر تغییر حالت داده و سریع‌تر باید عوض شوند.
در مقالات بعد بیشتر به شرح این موضوع و روش‌های درست مسواک زدن در بچه‌ها می‌پردازیم.
د‌کتر پریسا مهراشتیاق؛ د‌ند‌انپزشک کودک و نوجوان
مرتبط:رشته دندانپزشکی
