در شرایط بحرانی چگونه می‌توانیم به کودکان کمک کنیم؟
در شرایط بحرانی و رخدادهای طبیعی، کودکان بیش از پیش در معرض آسیب‌های روانی قرار دارند. بزرگترها درگیر رسیدگی به وقایع پیش‌آمده هستند و کودکان شاهد هر آنچه می‌گذرد. آنها متحمل اضطراب زیادی شده و امنیت روانی‌شان در معرض آسیب است. در صورتی که به این آسیب‌ها توجه نشود، می‌تواند در آینده منجر به اختلالات روانی بیشتری شود. مطالعات زیادی بر روی اقداماتی که در شرایط بحرانی به کودکان کمک می‌کند، صورت گرفته‌است که می‌تواند به والدین، معلمان و داوطلبان حوزه کودک کمک کند.
– نشانههای طبیعی را بشناسیم و در برابر آنها صبور باشیم
کودکان پس از رویایی با حادثه، اضطراب خود را بنا به سن و شرایط‌شان به اشکال متفاوتی نشان می‌دهند. ممکن است پرخاشگر، بی قرار یا گوشه گیر شوند و یا به عادت‌های سنین کمتر خود، مانند مکیدن انگشت برگردند. همچنین از آنجا که احساس امنیت کودکان آسیب دیده‌است، ممکن است وابستگی زیادی به والدین خود نشان دهند و در صورت دور شدن از آنان بی قراری کنند. همه این موارد، واکنش‌های طبیعی کودکان به این شرایط است و نشان می‌دهد که کودک استرس زیادی را متحمل می‌شود. این نشانه‌ها را با صبوری تحمل و درک کنیم.
– تا جای ممکن، کودکان را در معرض اخبار و تصاویر ناگوار قرار ندهیم.
در روزهای پس از حادثه، در حضور کودکان درباره اخبار ناگوار و شرایط بحرانی صحبت نکنیم و دقت کنیم که در معرض تصاویر ناگوار قرار نگیرند.این وقایع ناگوار در ذهن کودکان بزرگنمایی می‌شود و اضطراب زیادی را به آنان تحمیل می‌کند
– با کودکان صحبت کنیم و گوش بدهیم تا کودکان صحبت کنند.
کودکان را به صحبت کردن تشویق کنیم، بگذاریم برایمان تجربه خود را از اتفاق افتاده شرح دهند، فعالانه گوش دهیم و همدلانه به احساساتشان واکنش نشان دهیم. اگر این واکنش ترحم‌آمیز و یا همراه با نفی احساس کودک باشد، ممکن است کودک به صحبتش ادامه ندهد. به طور مثال اگر او به ما بگوید که «خیلی می‌ترسد» به او نگوییم «نباید بترسی» می‌توانیم بگوییم «می‌فهمم که برایت سخت بوده» و اجازه دهیم بیشتر از احساساتش برایمان صحبت کند. همچنین به او کمک کنیم تا بر روی این احساسات اسم بگذارد. اگر می‌گوید«کسی را پیدا نمی‌کردم و هیچ چیز سر جایش نبود» می‌توانیم بگوییم«حتما خیلی ترسیده بودی»
– سوالات کودکان را به‌تناسب سن و درک‌شان از موضوع پاسخ دهیم.
در پاسخ به کودکان صادق باشیم ولی اطلاعاتی بیش از آنچه نیاز دارند به آنها ندهیم. برای کودکان. به‌جای استفاده از کلماتی مثل «بلایای طبیعی» درباره فرآیند اتفاق‌افتاده توضیح داده و به جنبه‌های مثبت پدیده نیز اشاره کنیم، به‌طور مثال از فواید باران بگوییم و توضیح دهیم که باران چقدر مفید است و در اثر اقدامات نادرست انسانی است که باعث خسارت می‌شود.
– نمونه خوبی برای کودکان در کنترل احساسات باشیم.
کودکان بیش از هرچیز از واکنش والدین‌شان الگوبرداری می‌کنند.اگر والدین کنترل احساسات خود را نداشته باشند، کودکان بیش از پیش احساس ناامنی و تنهایی می‌کنند.
– تا جای ممکن برنامه های روزمره کودک را به حالت قبل برگردانیم
تکرار کارهای روزانه به کودکان احساس آرامش و کنترل داشتن بر اوضاع می‌دهد. سعی کنیم تا جای ممکن عادات روزانه خانواده را تکرار کنیم، به طور مثال اگر هرشب برای کودک داستان می‌خواندیم به این کار ادامه دهیم. بهتر است در اولین فرصت ممکن مدرسه‌ای برپا شود و کودکان طبق روال هر روزه، زمان خود را در مدرسه بگذرانند. باید توجه داشت که در مدرسه شرایط کودکان در نظر گرفته‌شود و بیشتر مدرسه به پناهگاهی برای احساس آرامش بیشتر و انجام فعالیت‌هایی که حواس کودک را از وقایع اطراف پرت می‌کند، تبدیل شود.
– فضایی امن برای بازی کودکان فراهم کنیم
بازی کردن و انجام فعالیت‌های هنری بهترین راه برای کم کردن اضطراب کودکان و دور نگه داشتن آنان از وقایع پیش‌آمده‌است. فضایی فراهم کنیم تا کودکان و همسالانشان به بازی مشغول شوند. اگر کودکی اسباب‌بازی خاصی داشته که به آن وابسته بوده در اولین فرصت آن را با یک اسباب‌بازی در دسترس جایگزین کنیم.
– امید و امنیت را به دنیای کودکان برگردانیم
کودکان در این شرایط در معرض یاس و ناامیدی زیادی قرار می‌گیرند.خود را فراموش‌شده می‌پندارند و امیدی به بازگشت شرایط قبلی ندارند. با آنها صحبت کنیم و برایشان از برنامه‌های آینده بگوییم. فرآیند بازسازی را متناسب با درک‌شان توضیح دهیم. می‌توان از داستان‌هایی مشابه با شرایط پیش‌آمده استفاده کرد.(به‌طور مثال داستان کبوتری که خانه‌اش در باران خراب شده و بعد با کمک دیگر پرندگان دوباره آن را می‌سازد)
– به کودکان اجازه دهیم در فرآیند بازسازی مشارکت داشته‌باشند
به کودکان و به‌ویژه نوجوانان اجازه دهیم، متناسب با سن و شرایط‌شان در فرایند بازسازی نقش داشته‌باشند. این مشارکت احساس کنترل داشتن بر اوضاع را در کودکان ایجاد کرده و با تقویت احساس همدلی اجتماعی، اضطراب آنان را کاهش می‌دهد.
– در ماه‌های بعد از حادثه به نشانههای کودکان حساس باشیم.
ممکن است نشانههای اضطراب کودک، در ماه‌های بعد از شرایط بحرانی و حادثه نیز ادامه داشته‌باشد. به تغییرات رفتاری کودکان حساس باشید و در صورت نیاز به متخصص مراجعه کنید.
مینا جندقی | روانشناس و عضو هیئت‌مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان
مرتبط:
چگونه از کودکان و نوجوانان در برابر اخبار ناگوار مراقبت کنیم؟!
