سوءتغذیه و اختلال در رشد قد و وزن کودکان

خوب است بدانید كه كودك ابتدا بر اثر سوءتغذیه، دچار كمبود وزن می‌شود، ولی با گذشت زمان مراحل رشد قدی او نیز دچار مشكل شده كه به آن سوءتغذیه مزمن گفته می‌شود. حال اگر وزن كاهش یابد و افزایش قد نیز متوقف شود، یعنی سوءتغذیه حاد و مزمن اتفاق افتاده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه جام جم ،در شكل كلی‌تر، سوءتغذیه طیف وسیعی از كمبود ریزمغذی‌ها (ویتامین و املاح)، كوتاهی قد، لاغری، اضافه وزن و چاقی را شامل می‌شود. بی‌شك، خطر بیماری‌ها در كودكی كه دچار سوءتغذیه شده بسیار بیشتر است.

اهمیت این مساله ما را بر آن داشت تا با دكتر الهام پوربختیاران، متخصص كودكان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی به گفت‌وگو بنشینیم.

سوءتغذیه اغلب ناشی از كمبود مواد غذایی، مراقبت نامناسب كودك و عدم دسترسی مناسب به مراقبت‌های بهداشتی رخ می‌دهد. وقتی كودكی مبتلا به حساسیت غذایی باشد نیز برخی موارد آلرژی‌زای غذایی، او را با بی‌اشتهایی و سیری زودهنگام مواجه می‌كند و همین امر سبب كاهش دریافت انرژی در كودك می‌شود.

كوچولوهایی كه مواد مغذی دریافت نمی‌كنند

در كودكان بدحال و دچار بستری طولانی، سوختگی، اسهال مزمن، عفونت‌های جدی(ایدز، سل) و نیز مبتلایان به بیماری مزمن زمینه‌ای، سوءتغذیه بیشتر دیده می‌شود.دكتر پوربختیاران با اشاره به این نکات می‌گوید: همچنین در كودكانی كه خانواده آنها رژیم غذایی خاصی دارند مثلا گیاهخوارند یا كودكانی كه دچار حساسیت به لبنیات هستند نیازهای پروتئینی و مواد مغذی ضروری تامین نمی‌شود.

ردپای سوءتغذیه

علائم سوءتغذیه به صورت كم‌وزنی، لاغری، كوتاهی قد و علائم كمبود مواد مغذی بروز می‌كند. به‌عنوان مثال، كمبود ویتامین A باعث خشكی چشم و حتی كوری می‌شود.

كمبود ید سبب بزرگی تیروئید و اختلال ضریب هوشی می‌شود. همچنین كودكی كه دچار فقر آهن باشد بهره هوشی كمتری دارد و این مشكل در كودك باعث افت تحصیلی وی شده، سلامت فرد را به خطر می‌اندازد و باعث كاهش طول عمر شده و نیز در درازمدت به بیماری‌های مزمن در فرد منجر می‌شود. به گفته دكتر پوربختیاران، با رعایت یك رژیم غذایی متنوع و دارای كالری، پروتئین، كربوهیدرات كافی و سبزیجات و ماهی می‌توان از بروز آن جلوگیری كرد.

درمان سوءتغذیه بستگی به عامل زمینه‌ای آن دارد. مثلا اگر براساس علائم بالینی و آزمایشگاهی كمبود ویتامین D ثابت شود، مصرف مكمل ویتامین دی تحت نظر پزشك توصیه می‌شود.

كودكانی كه آهن و ویتامین D می‌خواهند

بسیاری از شیرخواران به‌دلیل عدم مصرف مكمل آهن(ترس والدین از تغییر رنگ دندان شیرخوار یا باورهای خاص) دچار رنگ‌پریدگی اختلال خلقی و بی‌اشتهایی می‌شوند كه با مصرف مكمل آهن، علائم برطرف می‌شود.

در سن زیر دو سال، مصرف مكمل ویتامین D و آهن توصیه می‌شود اما در سنین بالاتر در صورت وجود تغذیه مناسب حاوی مواد پروتئینی و سبزیجات كافی، معمولا نیازی به مصرف مكمل‌ها نیست. البته به‌دلیل شیوع بالای كمبود ویتامین D در كشور ما، مصرف مكمل ویتامین D پیشگیرانه با تجویز پزشك توصیه می‌شود. در كودكانی كه بیماری زمینه‌ای خاص مثلا فیبروز سیستیك دارند، مكمل ویتامین‌های محلول در چربی(A، D، E، K) ضروری است. مصرف ویتامین A در كودكان دچار اسهال مزمن نیز ضروری است.

در كودكانی كه به علت آلرژی به لبنیات، تحت رژیم محدودیت لبنیات هستند، مصرف مكمل كلسیم توصیه می‌شود.

چاقی كودك؛ روی دیگر سوءتغذیه

چاقی مشكل مهمی در كودكان است كه باعث افزایش مرگ و میر در دوره بزرگسالی می‌شود. تشخیص چاقی و اضافه وزن براساس اندازه‌گیری وزن و قد و محاسبه شاخص توده بدنی(BMI) صورت می‌گیرد.

همچنین بررسی سرعت رشد كودك با توجه به نمودار رشدی، به تشخیص به موقع و پیش‌بینی آن كمك می‌كند.دكتر پوربختیاران در این باره می‌گوید: دسترسی بیشتر به غذا، عادات نامناسب تغذیه‌ای و مصرف غذاهای آماده، كاهش میزان خواب، مصرف برخی داروها، مشكلات روانی، عوامل ژنتیكی و اختلالات هورمونی از علل مهم ابتلا به چاقی هستند.

برخی عوارض چاقی شامل افزایش فشار خون و چربی خون، ابتلا به دیابت نوع ۲، سندرم پلی‌كیستیك تخمدان، آسم، آپنه انسدادی خواب، اختلالات رفتاری، بیماری‌های كیسه صفرا و كبد چرب است.

درمان چاقی و اضافه وزن بستگی به شدت و علت زمینه‌ای آن دارد. در همه موارد، اصلاح سبك زندگی، پرهیز از مصرف غذاهای آماده، محدودیت كالری، فعالیت جسمی و میزان خواب مناسب توصیه می‌شود. در موارد چاقی شدید كه پس ازشش ماه به موارد فوق پاسخ ندهد نیز از درمان‌های دارویی یا در موارد خاص، جراحی استفاده می‌شود.