چطور کودکمان را به تمیز کردن اتاق عادت دهیم؟

اگر پای درد و دل مادران بنشینید اکثریتشان از شلختگی و بی‌نظم بودن فرزندشان گله دارند. شکایت دارند که کودکشان اصلا به فکر نظافت اتاقش نیست. بعد از بازی تمام وسایلش را همان‌جا رها می‌کند. لباس‌هایش را این طرف و آن طرف خانه می‌اندازد. در مقابل تمیز کردن اتاق مقاومت نشان می‌دهد و در کل کوچک‌ترین اهمیتی به نظم نمی‌دهد. مطمئنا تحمل چنین رفتاری از سوی فرزندان برای والدین سخت است. به خصوص اگر خودشان افرادی مرتب و منظم باشند. از طرفی عدم رعایت نظم می‌تواند در آینده روی زندگی خود کودک نیز اثراتی منفی بگذارد. پس مهم است سعی کنیم با روش‌هایی کودک را به تمیز کردن اتاق و رعایت نظم ترغیب کنیم. در این مطلب می‌خواهیم در مورد چنین روش‌هایی صحبت کنیم.

تلقین خوب بودنِ نظم
به طور کل اگر کاری برای انسان فایده‌ای نداشته باشد، انجامش نمی‌دهد. بنابراین اگر کودکتان نمی‌تواند درک کند که نظم و تمیزی چقدر خوب است نباید از او انتظار داشته باشید که برای تمیز کردن اتاق انرژی بگذارد.
والدین در شکل دادن باورهای کودکان نقشی اساسی دارند. به خصوص که در سال‌های ابتدایی زندگی پدر و مادر افرادی‌اند که کودک بیشتر وقتش را با آن‌ها می‌گذراند. بنابراین اگر می‌خواهید کودکتان از سنین پایین به این باور برسد که نظم و ترتیب خوب است، باید این موضوع را به او تلقین کنید.
مثلا اگر کودکتان از جمع کردن اسباب‌بازی‌هایش خودداری کرد پیش چشمش وسایل را جمع کنید و با جملاتی مانند: «این‌طوری بهتر نیست؟ وقتی هر چیزی سر جایش است خانه قشنگ‌تر می‌شود.» به او تلقین کنید که منظم بودن صرفا تلف کردن وقت و انرژی نیست. همین جملات در بلندمدت در ذهن کودک تاثیر گذاشته و در آینده اثرش را نشان می‌دهد.
با اعمال، رفتار و جملاتتان به کودکتان آموزش دهید که نظم و ترتیب خوب است تا برای تمیز کردن اتاق رغبت بیشتری داشته باشد.

حفظ آرامش
کودکتان شلخته است؟ حرفتان را گوش نمی‌کند و اصلا اتاقش را تمیز نمی‌کند؟ می‌دانیم که با وجود فشارهای عصبی روزمره چنین چیزی چقدر می‌تواند اعصابتان را خرد و از کوره به درتان کند؛ اما باید تمام تلاشتان را بکنید که در مواجهه با این موضوع آرامشتان را حفظ کنید.
اگر شما از نامرتب بودن اتاق کودکتان عصبانی شوید و این عصبانیت را مقابلش بروز دهید، غیرمستقیم نقطه‌ضعفتان را به کودک نشان داده‌اید. این کار باعث می‌شود کودک در آینده از شلخته بودن و تمیز نکردن اتاق به عنوان اهرمی برای خالی کردن عصبانیت یا دلخوری‌اش از شما استفاده کند. گاهی هم این کار برایش جنبه‌ بازی پیدا می‌کند و اینکه می‌تواند عصبانیتان کند برایش جذاب می‌شود. پس اصلا نباید در این شرایط آرامشتان را از دست بدهید.
ضمن اینکه همیشه ملایمت و آرامش بهتر از خشونت جواب می‌‌دهد. اگر از کودک با آرامش بخواهید اتاقش را تمیز کند چه از نظر روحی و چه از نظر نتیجه‌ نهایی نسبت به زمانی که سرش داد می‌کشید تاثیر بیشتری خواهد داشت.

نباید به کودکتان آتو بدهید. کودک نباید حس کند که با تمیز نکردن اتاق می‌تواند عصبانی‌تان کند چون ممکن است از این کار به عنوان اهرمی برای خالی کردن عصبانیتش استفاده کند.

بازی، بازی، بازی!
طبیعت کودکان به نحوی است که عاشق بازی‌ و سرگرمی‌اند. بسیاری از کودکان به خاطر حوصله‌سربر بودن تمیزکاری به شلخته بودن بیشتر گرایش دارند. اگر بتوانید تمیزکاری را برای کودکتان تبدیل به سرگرمی کنید، او هم ناخودآگاه رغبت بیشتری برای این کار پیدا می‌کند.
هنگام مرتب کردن خانه برای خودتان آواز بخوانید. سعی کنید با شعر و ترانه کارهایتان را برای کودک توضیح دهید. جمع و جور کردن وسایل اتاق را تبدیل به بازی کنید. مثلا بگویید اسباب‌بازی‌ها دوست دارند شب در خانه خودشان بخوابند و اگر آن‌ها را سرجایشان نگذاریم غمگین می‌شوند و خوابشان نمی‌برد.
اگر بیش از یک کودک دارید می‌توانید با مسابقه‌ «کی زودتر وسایلش رو جمع می‌کنه؟» تمیز کردن اتاق را تبدیل به تفریحی سرگرم‌کننده کنید.
اگر بتوانید کاری را تبدیل به سرگرمی و تفریح کنید، کودکان به آن کار علاقه‌ بیشتری پیدا می‌کنند. تمیز کردن اتاق هم از این قاعده مستثنی نیست.

همه ‌چی به نوبت
در طول روز ممکن است کودک از شما بخواهد اسباب‌بازی‌های مختلفی را از داخل کمد به او بدهید. اگر هر بار که چنین درخواستی داشت آن را اجابت کنید، در پایان روز با اتاقی به شدت به‌هم‌ریخته روبه‌رو خواهید شد.
راه حل این مشکل آن است که به کودک بفهمانید تا وقتی وسایل بازی قبلی‌اش را جمع نکرده است، وسیله‌ جدیدی به او نمی‌دهید. در واقع کودک باید یاد بگیرد، پیش از شروع بازی جدید، آثار بازی قبلی را تمیز کند. مطمئن باشید اگر کودک بلافاصله بعد از بازی وسایلش را جمع نکند، دیگر نمی‌توانید به راحتی او را مجبور به این کار کنید. البته شاید در ابتدا کمی مقاومت نشان دهد، غر بزند یا با جیغ و گریه خانه را روی سرش بگذارد، اما وقتی بفهمد قانون قانون است، سعی می‌کند خودش را با آن وفق دهد.
سعی کنید این قانون را در ذهن کودک بگنجانید که قبل از شروع بازی جدید، باید وسایل بازی قبلی را جمع کند.

عجله نکنید
بسیاری از والدین انتظار دارند به محض اینکه از کودکشان چیزی خواستند آن کار انجام شود؛ این انتظار کاملا اشتباه است. مطمئنا اگر کسی به شما هم بگوید که فلان کار را فورا همین الان انجام دهید حرصتان می‌گیرد و اعصابتان به هم می‌ریزد. در عوض به کودک فرصت بدهید. مثلا از او بخواهید تا ظهر وسایل اتاقش را جمع کند. یا اینکه تا قبل از خواب تختش مرتب شده باشد. بگذارید کودک خودش وقتش را مدیریت کند و با امر و نهی و انتظار برای اجرای فوری دستورات، مدیریت زمان فرزندتان را به هم نریزید.
به کودک برای انجام کارها فرصت دهید. اجازه دهید خودش زمانش را مدیریت کند.

خیلی سخت‌گیر نباشید
درست است که کودک باید یاد بگیرد اتاقش را مرتب کند، اما سعی کنید به او آزادی عمل هم بدهید. اگر اتاقش کمی به‌هم‌ریخته است سرش غر نزنید. اگر آن به‌هم‌ریختگی اذیتتان می‌کند در اتاقش را ببندید و سعی کنید منظره‌اش را از ذهنتان بیرون کنید. البته به‌هم‌ریختگی جزئی باید فقط به اتاق خود کودک محدود باشد. تحت هیچ شرایطی نباید بگذارید این شلختگی به سایر فضاهای خانه سرایت پیدا کند.

جایزه و پاداش
سعی کنید برای تمیز کردن اتاق و جمع کردن وسایل پاداش تعیین کنید. مثلا قانون بگذارید تنها در صورتی اجازه دارد روزی یک ساعت با رایانه بازی کند که قبلش اتاق را مرتب کرده باشد. یا اینکه تا اتاقش را مرتب نکند خبری از رفتن به پارک، که قولش را داده بودید، نیست.
مطمئنا این روش صد در صد جواب نمی‌دهد. باز هم ممکن است کودکتان از تمیز کردن اتاقش سر باز بزند، اما به مرور رفتار درست را یاد می‌گیرد.
فیل بزرگ را خرد کنید!
«خرد کردن فیل بزرگ» اصطلاحی برای تقسیم کارهای بزرگ به کارهای کوچک‌تر است. اگر شما هم با اتاقی شلوغ و به‌هم‌ریخته رو‌به‌رو شوید و بگویند که مرتبش کنید، احتمالا آرامشتان را از دست می‌دهید؛ کودکتان که دیگر جای خود دارد. بنابراین سعی کنید در خرد کردن فیل بزرگ کمکش کنید. مثلا به او بگویید اول لباس‌ها را جمع کن، بعد اسباب‌بازی‌ها، بعد تخت را مرتب کن و بعد کتاب‌ها را سر جایشان بگذار. کودک وقتی با سلسله‌ای از وظایف کوچک ولی انجام‌شدنی روبه‌رو می‌شود بیشتر به تمیز کردن اتاق رغبت پیدا می‌کند.
برای اینکه از نظر ذهنی کودکتان از تمیز کردن اتاق فرار نکند کارهایی که باید انجام دهد را برایش لیست کنید تا به مرور همه را انجام دهد.

به همدیگر کمک کنید
درست است که کودک باید بتواند خودش کارهایش را انجام دهد، اما کمک کردن به یکدیگر هیچ ایرادی ندارد. اگر شما حین تمیز کردن خانه از کودکتان کمک می‌‌خواهید و انتظار دارید کمکتان کند، بنابراین به او هم حق بدهید که انتظاری متقابل داشته باشد.
در خانه باید کار گروهی یک اصل باشد. همه باید در تمامی کارها تا حد امکان به هم کمک کنند. اگر کودک از شما درخواست کمک کرد نگویید که: «این کار توست! باید خودت انجامش بدهی!» بلکه با لبخند به یاری‌اش بشتابید و بخشی از کار را بر عهده بگیرید. به این ترتیب به او آموزش می‌دهید که در موقع نیاز، کمک بخواهد و اگر کسی از او کمک خواست، دریغ نکند.
اگر کودکتان برای انجام وظایفش از شما کمک خواست به او کمک کنید تا یاد بگیرد در موقع نیاز از شما کمک بگیرد و اگر شما کمک نیاز داشتید، یاری‌تان کند.

جمع‌بندی
• اکثر کودکان به صورت پیش‌فرض به شلختگی گرایش بیشتری دارند، زیرا منظم بودن سخت‌تر است و فایده‌ای در آن نمی‌بینند.
• باید بتوانید به کودکتان تلقین کنید منظم بودن خوب است و به او نشان دهید چه فوایدی دارد.
• از نامرتب بودن اتاق عصبانی نشوید، بلکه با آرامش از کودک بخواهید اتاقش را مرتب کند.
• برای اینکه کودکتان به منظم بودن علاقه پیدا کند سعی کنید برایش کارها را به شکل بازی و سرگرمی در آورید.
• انتظار نداشته باشید کودک فورا دستورتان را اجرا کند. بگذارید خودش زمانش را مدیریت کند.
• اگر کودک حین تمیز کردن اتاق از شما کمک خواست، دریغ نکنید.