برای رهایی از اضطراب امتحان چه کنیم؟
هر چند بروز اندک اضطراب در فصول امتحانات برای دانش‌آموزان امری طبیعی و گاهاً نیز سازنده محسوب می‌شود ولی بعضاً نیز مشکلات زیادی حتی در حد بیزاری از تحصیل را برای این قشر به همراه دارد و اگر درمان نشود؛ می‌تواند پیوسته افزایش یابد؛ البته یک مشاور تحصیلی معتقد است که گام نخست در درمان اضطراب ناشی امتحان، شناخت ریشه‌های این نوع اضطراب است.
گویا همیشه «امتحان» با «اضطراب» همزاد است چرا که هرگاه سخن از آزمون و امتحان می‌شود، پای اضطراب هم به میان می‌آید و این روزها فصل امتحانات فرا رسیده و شیوع اضطراب، تشویش ، نگرانی و هیجانات ناخوشایند در بین دانش‌آموزان فزونی یافته است.
البته این اضطراب و نگرانی بعضاً نیز با علائم و عوارضی همچون دل درد، سرگیجه، بی‌اشتهایی، حالت تهوع، طپش قلب و تنگی نفس همراه است و حتی گاهاً لکنت زبان، خشکی دهان و عرق کردن هم در بین علائم آن دیده می‌شود.
«محمدجواد عابدی اردکانی» از مشاوران تحصیلی در استان یزد در خصوص راه‌های مبارزه و تقلیل با اضطراب در بین دانش‌آموزان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا تاکید می‌کند: گام نخست برای درمان اضطراب ناشی از امتحان ریشه‌یابی علل اضطراب است که می‌تواند معلولِ استرس‌های محیطی، فشارهای روانی منفی مانند توقع زیاد والدین از دانش‌اموز، ضعف خودپنداری دانش‌آموز درباره استعداد و توانایی یادگیری خود یا ترکیبی از این چند عامل باشد که موجب پراکنش تمرکز، آشفتگی ذهنی، ارزیابی غلط، واکنش‌های ناخوشایند جسمانی و افت تحصیلی می‌شود.
وی به شیوع اضطراب ناشی از امتحانات اشاره و اضافه می‌کند: کودکان از ابتدای ورود به مدرسه و زمانی که کلاس اول را شروع می‌کنند، هیچ ترس و دلهره‌ای از امتحان و آزمون‌های کلاس ندارند اما متأسفانه، این والدین، مربیان، آموزگاران، هم‌کلاسی‌ها و دیگر اطرافیان هستند که کودک را نسبت به امتحان آشفته و پریشان می‌کنند؛ تا حدی که در سال‌های بعدی تحصیل، دانش‌آموز همواره دچار چنان اضطرابی می‌شود و گاهی از درس و کلاس و مدرسه هم بیزار می‌شود.
این مدیر فرهنگی با دسته‌بندی اضطراب به دو دسته‌ی «اضطراب مخرب» و «اضطراب سازنده»، تصریح می‌کند: داشتن اندکی اضطراب در روزهای امتحان، لازم و طبیعی و سازنده است زیرا موجب حرکت، نشاط، پویائی و انگیزه دانش‌آموز برای یادگیری می‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: اضطراب زمانی مخرب خواهد شد که از حد معقول و معمول تجاوز کند که آن موقع باعث ناتوانی و ضعف دانش‌آموز، فراموشکاری‌های زودگذر، خطاهای ادراکی، حواس پرتی، درگیری‌های ذهنی، نداشتن تمرکز، هیجان بیش از اندازه و به دنبال آن کاهش عملکرد تحصیلی خواهد شد.
این مشاور تحصیلی به سن شروع اضطراب نیز اشاره و بیان می‌کند: اضطراب امتحان معمولاً بین سنین ۱۰ تا ۱۱ سالگی(مقطع ابتدائی) آغاز می‌شود و چنانچه درمان نشود، پیوسته افزایش می‌یابد.
عابدی عوامل بوجود آورنده اضطراب امتحان را سه دسته می‌خواند و اظهار می‌کند: عوامل فردی اضطراب مواردی مانند انتظار بیش از توان خود داشتن، ضعف اعتماد به نفس، کم بودن انگیزه موفقیت، تفکر منفی درباره توانایی‌ها و استعدادهای خود، احساس رقابت بیش از اندازه و نبود آمادگی و برنامه‌ریزی لازم برای امتحان در برمی‌گیرد.
عوامل خانوادگی از دیگر عوامل بروز اضطراب از دیدگاه این مشاور تحصیلی است که وی در این مورد می‌گوید: سختگیری‌های بیش از اندازه، حمایت و تشویق نکردن کودکان داشتن الگو، والدین مضطرب، اختلافات و نابسامانی‌های خانوادگی در روزهای امتحان، ایجاد رقابت‌های غیرمنطقی بین فرزندان خانواده و تهدیدهای بی مورد والدین می‌تواند در بروز بیش از حد اضطراب تاثیرگذار باشد.
وی سومین دسته از عوامل اضطراب‌زا را نیز مربوط به درون مدرسه ذکر و در ادامه عنوان می‌کند: انتظارات بالای معلم، محیط نامناسب امتحان، مقررات خشک و رسمی جلسات امتحان، نوع سؤالات و پرسش‌های امتحانی، ایجاد رقابت‌های ناسالم بین دانش‌آموزان و توجیه نکردن دانش آموزان درباره نحوه امتحان گرفتن از جمله عواملی است که از درون مدرسه موجب اضطراب دانش‌آموزان می‌شود.
عابدی در پاسخ به این سوال که چگونه اضطراب امتحان را کاهش دهیم، می‌گوید: اضطراب هم مانند بسیاری از مشکلات راه حل دارد و قابل درمان است به عبارتی دانش‌آموزان می‌توانند با تنظیم وقت خود برای مطالعه، تکنیک‌هایی را به کار گیرند تا خوب یاد بگیرند، خوب تمرین کنند و از تنبلی، دفع وقت و خیال پردازی بپرهیزند.
وی ادامه می‌دهد: دانش‌آموزان باید سعی کنند مطالعه زیاد و جنبی درباره موضوعات درسی داشته باشند چرا که این کار موجب اعتماد به نفسشان می‌شود و باعث خواهد شد تا به سؤالات امتحان با اطمینان بیشتری پاسخ دهند.
وی با بیان این که دانش‌آموزان باید از روش‌های آرام‌سازی و کاهش اضطراب مانند آرام‌سازی عضلانی، حساسیت‌زدائی منظم و مثبت‌اندیشی برای حفظ آسودگی خود استفاده کنند، تصریح می‌کند: دانش‌اموزان باید برای دوری از اضطراب امتحان، سطح انتظار و توقع خود را در حد معقول و منطقی قرار دهند و از رقابت‌های مخرب با دوستان خود بپرهیزند، زیاد به نتایج امتحان فکر نکنند و بیشتر به آنچه باید انجام دهید بیاندیشند.
عابدی در پایان نیز چند توصیه به والدین و اولیاء مدرسه می‌کند و می‌گوید: رعایت نکاتی همچون پرهیز از ایجاد رقابت ناسالم بین دانش‌آموزان، فراهم‌سازی محیطی مطلوب برای امتحان دادن، کاهش توقعات خود از آنان، توجه کردن به تلاش دانش‌آموزان و پرهیز از برجسته کردن نتیجه امتحانات، می‌تواند در کنترل و کاستن از اضطراب دانش‌آموزان به ویژه در فصول امتحانات کمک شایانی کند.
منبع:ایسنا
مرتبط:
