کتابخانه درمانگاه روح!
کتاب کالای فرهنگی و اثرگذاری است که با وجود سرگرمی‌های رنگارنگ و پیشتاز شدن فضای مجازی همچنان ارمغانی شگفت‌انگیز به شمار می‌رود. این کالای دوست داشتنی محصول تجربه‌های بشری، آموخته‌های درازمدت و خلاقیت ذهنی است که به انسان مجال می‌دهد زندگی‌های متعددی را تجربه کند و موقعیت‌های متفاوتی را تجربه کند چیزی که در دنیای واقعی امکان پذیر نیست.
گاهی نقش کتاب در انتقال دانش و سبک زندگی به مراتب بیشتر و فراتر از دیگر ابزار آموزشی است. کتاب وسیله‌ای است که دانش بشری به مدد آن از تباه شدن مصون می‌ماند.
وقتی جهل و بی خبری، جامعه‌ای را از پا درمی‌آورد و مشکلات زیادی گریبانش را می‌گیرد بدون شک مطالعه یکی از مهمترین راهکارهایی است که می‌تواند آفت جهل را بزداید، کتابخوانی می‌تواند شبهه‌های ذهنی را دفع کند و ایمان و اطمینان را به قلب‌ها بازگرداند.
در واقع کتابخوانی معیاری برای شناخت فرهنگ عامه یک جامعه است، هر چقدر ملتی کتابخوان باشند، می‌توان نرخ سواد، رواج فرهنگ، علم‌ورزی، رونق صنعت نشر و انتشارات آن جامعه را دریافت و به پیشرفت یا پسرفت آنها نسبت داد.
به بهانه هفته ملی کتاب که امسال با شعار «دانایی؛ مانایی» از ۲۴ تا ۳۰ آبان ماه در کشور در حال برگزاری است، ایسنا بر آن شد با برگزاری نشست تخصصی در حوزه کتاب، به جایگاه «کتاب درمانی»، روش‌های علاقمند کردن افراد به مطالعه و کتابخوانی در روزهای کرونایی بپردازد.
کتابدار بخش امانت کتابخانه مرکزی همدان بیان کرد: کتاب درمانی به عنوان مکمل درمان پزشکی، روانپزشکی و روانشناسی به کار می‌رود و برای افرادی که دارای مشکلات احساسی، روانی و خانوادگی هستند، بسیار راهگشاست و با توجه به اینکه همه انسان‌ها در زندگی مشکلاتی دارند می‌توانند از کتاب درمانی برای رفع مشکلات خود استفاده کنند بنابراین باید کتاب‌های مناسب را شناسایی کرده و به اعضا معرفی کنیم.
مژگان صادقی ادامه داد: افراد کتابخوان با شخصیت‌های کتاب همزاد پنداری می‌کنند و احساسات خود را با آنها به اشتراک می‌گذارند و این باعث می‌شود درد و غمشان کمتر شود.
وی با اشاره به اینکه در دوران باستان کتابخانه را درمانگاه روح می‌دانستند، گفت: در ایران خیلی کم روی کتاب درمانی کار شده است، ابتدا باید نیازسنجی کنیم و طبق آن در جا انداختن این قضیه بکوشیم.
صادقی توضیح داد: گاهی در کتابخانه با افرادی که مشکلاتی دارند، برخورد کرده و سعی می‌کنم با معرفی کتاب به آنها کمک کنم؛ به عنوان مثال به عضوی که افسردگی شدید داشت کتاب «راز» را معرفی کردم، او پس از اینکه کتاب را خواند حال روحی‌اش بهبود یافت و اعتقاد داشت از وقتی کتاب را خوانده توکلش به خدا بیشتر و استرسش کم شده است، این شخص پس از این اتفاق به کتاب خواندن علاقه شدیدی پیدا کرد.
وی مطرح کرد: گاهی اوقات با کتاب خواندن طرز فکر آدم‌ها تغییر می‌کند، غالباً بیشتر مشکلات انسان به علت طرز فکر و باور اشتباه است بنابراین کتابدارها می‌توانند با انتخاب و معرفی کتاب درست به اعضاء زندگی آنها را تغییر دهند.
صادقی با اشاره به اینکه کتاب درمانی می‌تواند برای همه افراد جامعه مؤثر باشد، اظهار کرد: در کتاب درمانی دو دسته کتاب‌های روانشناسی و فلسفی به افراد معرفی می‌شود و در برخی موارد از طریق حوزه‌های ادبی هم می‌توان استفاده کرد که نویسندگانی مثل «داستایوفسکی» و «آلبر کامو» نمونه‌هایی از آن هستند.
وی افزود: «داستایوفسکی» نویسنده‌ای است که آثارش طرز فکر خواننده را تغییر می‌دهد و در واقع نوعی روانکاو روح است همچنین بیشتر کتاب‌های «آلن دو باتن» در این حوزه ترجمه شده و استفاده می‌شود، مثلاً کتاب «جستارهایی در باب عشق» می‌تواند در حل مشکلات زناشویی مفید باشد و یا کتاب «سیر عشق» کتابی در رابطه با شور و اشتیاق عشق و چالش‌های فرزندآوری است که می‌تواند به عنوان درمان مورد استفاده قرار بگیرد.
صادقی بیان کرد: یکی از راه‌هایی که می‌توانیم افراد را به کتاب خواندن علاقمند کنیم، کتاب درمانی است، زمانی که مشکل انسان از این راه حل می‌شود ترغیب خواهد شد دائم مطالعه کند اما متأسفانه در حال حاضر مردم کتاب‌های خوب را نمی‌شناسند و خیلی کم به کتابخانه‌ها مراجعه می‌کنند تا از طریق کتابدارها با کتاب‌های خوب آشنا شوند.
وی با اشاره به اینکه اگر مردم کتابدار را امین خود بدانند و مشکلاتشان را با او در میان بگذارند، به کتاب خواندن علاقمند می شوند، افزود: آثار «آلن دو باتن» در خود یک روانشناسی دارد که برای حل و درمان مشکلات روانی استفاده می‌شود و در کتاب درمانی جایگاه ویژه‌ای دارد، همه ما باورهای اشتباهی داریم که با خواندن این کتاب‌ها اصلاح می‌شوند و دنیا را بهتر می‌بینیم.
صادقی شرح داد: یک کتابدار باید نویسنده‌ها، ناشران و موضوعات خوب را بشناسد و کتاب‌های آنها را مطالعه کند تا بتواند اطلاعات درست و مفیدی در اختیار اعضا بگذارد البته در حوزه مورد علاقه خود نیز مطالعه داشته باشد و از تجربیات اعضا هم استفاده کند.
وی با بیان اینکه در ایام همه گیر شدن کرونا کتاب درمانی می‌تواند کمک زیادی به افرادی که ناچارند همیشه در خانه باشند بکند، گفت: تنش‌هایی که این روزها بین اعضای خانواده به وجود آمده به این علت است که مدیریت خشم را بلد نیستند و کاش بستری فراهم می‌شد که کتابدارها کتاب‌های روانشناسی را به آنها معرفی می کردند.
کتابدار بخش کودک کتابخانه مرکزی همدان هم توضیح داد: کتاب درمانی بازپروری از راه خواندن برای افرادی است که ترس یا استرس دارند یا در بیمارستان‌ها و زندان‌ها هستند، در کشورهای دیگر به بچه‌ها کتاب می دهند تا ترس و استرسشان گرفته شده و اعتماد به نفس در کودک نهادینه شود و خود را با شخصیت داستان همراه سازد.
مرضیه خوشبخت ادامه داد: از این روش در ایران خیلی استفاده نمی‌شود، علاقمند کردن بچه‌ها به کتاب بسیار مهم است، وقتی مادر با بچه به خرید می‌رود از کودک بخواهد روی محصولات را بخواند، زمانی که بچه وادار به خواندن می‌شود با کلمات آشنا شده و از این بازی لذت می‌برد بنابراین یک راه علاقمند کردن کودکان به کتابخوانی از راه خرید کردن است.
وی اضافه کرد: یکی دیگر از راه‌ها این است که پدر یا مادر بچه را به محیط کار خود ببرند و به او بگویند در آینده از راه درس خواندن و مطالعه چه جایگاه اجتماعی خواهند داشت، روش دیگر این است که حین آشپزی از بچه بخواهیم از روی کتاب آشپزی بخواند، این کار خاطره خوشی برای او رقم می‌زند و به خواندن کتاب علاقمند می‌شود.
خوشبخت مطرح کرد: بچه‌ها به خودی خود به کتاب خواندن علاقمند نمی‌شوند بلکه باید از زمان تولد کتاب را دست والدین ببینند تا در آنها نهادینه شود همچنین کتاب‌های پارچه‌ای و جذابی برای این گروه‌های سنی وجود دارد که می‌تواند در علاقمندی‌شان مؤثر باشد.
وی با اشاره به اینکه وقتی بچه کتابی را خط خطی می‌کند، علاقه خود را به کتاب نشان می‌دهد و نباید او را از این کار منع کنیم، اظهار کرذ: تصویرسازی کتاب کودک تأثیر زیادی در علاقمند شدن بچه‌ها به کتاب و مطالعه دارد و باعث شکوفا شدن خلاقیت آنها می‌شود، زمانی که کتاب مصورسازی شده باشد کودک خود را با شخصیت‌های داستان همراه می‌کند و علاقه‌اش به کتاب دوچندان می‌شود.
خوشبخت افزود: علاوه بر مصورسازی، ترجمه هم در علاقمند شدن بچه‌ها به کتاب مؤثر است، بعضی از ترجمه‌ها آنقدر ضعیف است که ذوق کتاب خواندن را از بین می‌برد همچنین باید سلیقه بچه‌هایمان را بشناسیم تا بیشتر به کتاب علاقمند شود.
وی ادامه داد: برای بچه‌های سه تا شش سال قبل از خواب کتاب بخوانیم و سعی کنیم با تغییر صدا و تغییر شخصیت بیشتر به کتاب علاقمند شوند و خاطره خوبی از کتاب خواندن در ذهن آنها ثبت شود، بعضی از کتاب‌ها باعث علاقمندی بچه‌ها به کتاب خواندن می‌شود؛ مثلاً کتاب «باشگاه کتابخانه بانی» داستان فوق‌العاده جذابی دارد و در جذب بچه‌ها بسیار مؤثر است، کتاب «سکوت وقت کتاب خواندن» نیز یکی از کتاب‌هایی است که می‌گوید برای کتاب خواندن زمان نگذارید و هر وقت بچه رغبت داشت اجازه دهید کتاب بخواند، کتاب «کلاس قصه‌خوانی خانم بروکسن» هم کتاب جالبی است که کودک را به کتاب علاقمند می‌کند چراکه وقتی برای بچه قصه می‌خوانیم او را به کتاب جذب می‌شود.
خوشبخت بیان کرد: در کتابخانه برنامه‌ای مثل جمع‌خوانی برگزار می‌کنیم و تعدادی از بچه‌ها جمع می‌شوند و کتابی را با هم می‌خوانند، با برنامه‌های این چنینی بچه‌ها وادار می‌شوند کتاب بخوانند و ترس و استرس و عدم اعتماد به نفسشان از بین برود.
وی با اشاره به اینکه باید بچه‌ها را نسبت به کتاب خواندن حریص کنیم، گفت: عنوان کتاب نیز در کتاب خواندن بچه‌ها تأثیر زیادی دارد و یک عنوان خوب و جذاب باعث می‌شود کودک به کتاب جذب شود.
خوشبخت شرح داد: اجازه دهیم بچه‌ها کتابخانه شخصی داشته باشند و نقش کتابدار را ایفا کنند و بزرگترها کتاب را از بچه امانت بگیرند، یک مهر شخصی هم برای کودک تهیه کنیم که به کتاب‌هایش بزند، این کار باعث می‌شود بچه به کتاب علاقمند شود و از آن لذت ببرد.
وی اضافه کرد: والدین می‌توانند روزنامه‌ها یا مجلاتی تهیه کنند که بخش کودک و نوجوان هم داشته باشد و به کودک بگویند بخش خودش را بخواند همچنین از پدربزرگ و مادربزرگ‌ها بخواهند برای بچه‌ها قصه تعریف کنند تا بچه شادی با هم بودن را حس کند.
خوشبخت با اشاره به اینکه مسابقه کتابخوانی هم یکی از راه‌هایی است که باعث علاقمندی بچه‌ها به کتاب خواندن می‌شود، گفت: در ایام کرونا کتاب می‌تواند بسیار مفید باشد چراکه وقتی بچه‌ها کتاب می‌خوانند در آن غرق می‌شوند و می‌توانند با شخصیت‌های داستان ارتباط برقرار کنند و اگر کتاب خوب بخوانند حوصله‌شان در خانه سر نمی‌رود.
دیگر کتابدار بخش امانت کتابخانه مرکزی همدان هم با بیان اینکه بعضی از نویسنده‌ها به صورت روانشناسانه رمان می‌نویسند، گفت: اگر قرار باشد دنیای ما قبل و بعد از خواندن کتاب خواندن تغییر نکند یا کتاب اشتباهی خوانده ایم یا کتاب را از قفسه کتاب اشتباه برداشته‌ایم.
اعظم معارفی درباره روش‌های علاقمند کردن افراد به کتاب بیان کرد: یکی از کارهایی که می‌توانیم انجام دهیم این است که کتاب خوب را خوب بخوانیم، روش کتابخوانی بسیار اهمیت دارد؛ مثلاً در یک ساعت مشخص و با دقت و تمرکز مطالعه کنیم.
وی ادامه داد: روش دیگر این است که حتماً از کتاب خلاصه‌برداری کنیم، این روش کمک می‌کند کتاب در ذهنمان بماند و بتوانیم آن را خیلی راحت به دیگران انتقال دهیم.
معارفی افزود: بهتر است کم کتاب بخوانیم اما همیشه بخوانیم؛ مثلاً برای خودمان زمان درنظر بگیریم و اگر یک روز به هر علت نتوانستیم مطالعه کنیم خودمان را جریمه کنیم، به عبارت دیگر برای کتاب خواندن برنامه‌ریزی داشته باشیم.
وی با بیان اینکه خواندن همزمان چند کتاب بسیار مؤثر است، گفت: مثلاً سه کتاب رمان، روانشناسی و دینی را با هم بخوانیم و یا همزمان با کتاب درسی یک رمان، داستان کوتاه یا یک کتاب جذاب را مطالعه کنیم تا مطلب درسی در ذهنمان بماند.
معارفی مطرح کرد: افرادی که به کتابخانه‌ها وابسته بودند در ایام کرونا کتاب خواندن را کنار گذاشته‌اند مگر خانواده‌هایی که می‌توانند ماهانه بودجه‌ای را برای خرید کتاب درنظر گرفته و کتاب تهیه کنند، در شرایط فعلی بعضی‌ها هم ترجیح می‌دهند کتاب‌ها را دانلود کنند.
مسئول بخش کودک کتابخانه مرکزی همدان هم با اشاره به اینکه پیشینه کتاب درمانی به زمان باستان برمی‌گردد، گفت: کتاب درمانی در واقع همان فن کتاب خواندن است.
سیده کبری سپهر افزود: مادر از زمان بارداری می‌تواند کودک خود را با کتاب آشنا و عجین کند و اگر والدین الگوی خوبی برای فرزندان باشند او هم اهل کتاب خواندن می‌شود.
وی با بیان اینکه هر کتابی قابل خواندن نیست، اظهار کرد: اگر بخواهیم بچه ها به کتاب علاقمند شوند باید کتاب مناسب برایشان انتخاب کنیم، کتاب خواندن سه مرحله دارد که مرحله اول انتخاب کتاب مناسب، مرحله بعد همانندسازی و مرحله آخر یافتن راه حل است.
سپهر بیان کرد: از نویسنده خوب در حوزه کتاب کودک و نوجوان «مهدی آذریزدی» و «هوشنگ مرادی‌کرمانی» را می‌توان نام برد، «قصه‌های مجید» نوشته «هوشنگ مرادی کرمانی» نمونه بارزی است که تأثیرات مؤثر و خاطرات شیرینی در زندگی بچه‌ها رقم زده و در واقع نوعی کتاب درمانی است.
وی ادامه داد: همانندسازی بسیار مهم است، کودک بعد از اینکه همانندسازی می‌کند احساساتش درگیر می‌شود و خود را جای شخصیت‌های داستان می‌گذارد، یافتن راه حل یعنی کودک وقتی احساساتش درگیر شد به دنبال راه حل می‌گردد که مرحله پرورش خلاقیت هم است.
این کتابدار کتابخانه مرکزی همدان بیان کرد: نخستین تأثیر کتابخوانی روی افراد و به تبع آن کودکان تخلیه احساسات است، خواننده لحظات و اتفاقاتی که در کتاب اتفاق می‌افتد را تجربه می‌کند و فشارهای روحی‌اش کاهش می‌یابد.
وی با بیان اینکه افرادی که دائم به کتابخانه می‌آیند با فردی که بار اولش است، تفاوت دارد، گفت: افراد کتابخوان از نظر احساسات کنترل شده‌اند و اعتماد به نفس خوبی دارند همچنین والدینی که اهل کتاب هستند غالباً کودکانی اهل کتاب دارند و مثلاً پدری که کتابخوان است با وسواس قفسه‌ها را می‌گردد و هر کتابی را دست فرزند خود نمی‌دهد و کتاب‌های خوبی برایش انتخاب می‌کند.
سپهر توضیح داد: برنامه‌هایی در کتابخانه‌ها انجام می‌شود که بچه‌ها بیشتر به سمت کتاب بروند، مثلاً برنامه جام باشگاه که در فصل تابستان برگزار می‌شود یکی از آن‌هاست، در این برنامه بچه‌ها به صورت گروهی کتابی را می‌خوانند، نقد می‌کنند و خلاصه آن را می‌نویسند و فعالیتشان در جلسات گروهی مقایسه می‌شود.
وی با اعلام اینکه بخش ناشنوایان کتابخانه مرکزی همدان به زودی افتتاح می‌شود، گفت: رده سنی کودکان و نوجوانان بیشترین کتابخوان‌ها هستند و البته هر رده سنی با توجه به مقتضات از کتاب‌های مورد علاقه‌اش استقبال می‌کند.
سپهر با بیان اینکه کتابدار یه کتاب شناس خوب است، اظهار کرد: یکی از مواردی که می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند ایام کرونا را راحت تر پشت سر بگذارند و در خانه بمانند، کتاب است، در این روزها کتابخانه تعطیل است اما کتابداران به صورت تلفنی کتاب را در اختیار اعضاء می‌گذارند.
در پایان آن گونه که از گزارش پیداست، اکثر کتابخوان های ما قشر کودک و نوجوان هستند و کتابداران استان به خوبی برای تثبیت این علاقه تلاش کرده و راه های خوبی را پیش گرفته اند. پس باید به دنبال کتابخوان کردن بزرگسالان پیش رفت و کتاب درمانی را در درمانگاه روح یعنی همان کتابخانه آغاز کرد و همچون دوران باستان درمانگری از این طریق را از سربگیریم.
منبع:ایسنا
مرتبط:
