راهکارهای پیشگیری و درمان نفخ شکمی درکودکان

 چرا نفخ شکمی در کودکان اتفاق می‎افتد؟

 پوزیشن‎های موثر در تسکین نفخ

نکاتی برای کمک به کودک دچار نفخ شکمی

به‌طور متوسط کودکان روزانه حدود ۱۳ تا ۲۱ بار، گاز معده دفع می‎کنند، بنابراین شکم متورم (پف کرده) کودک، به‌علت تجمع گاز معده بسیار متداول است و معمولا نیاز به درمان خاصی نیست. گاز معده به‌ویژه در کودکان حوالی یک تا چهار ماهه شایع است، چرا که سیستم گوارشی آنها هنوز در حال تکامل است.

چرا کودکان دچار نفخ می‌‌شوند؟

علت‌های زیادی می‎توانند منجر به نفخ شکمی کودک شوند. کودکان اغلب هنگام گریه کردن، مکیدن پستانک و خوردن شیر (چه از طریق شیشه شیر و چه سینه مادر) مقداری هوا نیز می‎بلعند. حالت نامناسب هنگام شیرخوردن و در نتیجه بلع هوا، بیش از حد شیر خوردن یا یبوست منجر به نفخ شکمی کودکان و نوزادان می‌‌شوند. همچنین نوزادان تازه متولد شده ممکن است آلرژی یا عدم تحمل به ترکیبات تشکیل‌دهنده شیرخشک‎ها یا شیر مادر داشته باشند که در نتیجه منجر به تجمع گاز معده و نفخ خواهد شد. علاوه بر این، سیستم گوارشی نوزاد هنوز در حال تکامل و یادگیری پردازش کردن موثر غذا، مدفوع و گاز است.

مواد غذایی که منجر به نفخ کودک می‌شوند

چنانچه کودک از شیر مادر تغذیه می‎کند، موادغذایی خاصی وجود دارد که مادر می‎خورد و گاز معده ایجاد می‎کند. در نتیجه می‎تواند منجر به نفخ در کودک شیرخوار گردد.

برخی از مواد غذایی نفاخ برای کودک شیرمادرخوار

مواد غذایی سرشار از فیبر؛ به‌ویژه غذاهای حاوی سبوس

میوه‎هایی مثل زردآلو، هلو، آلوها و گلابی

مرکبات

سبزیجات برگ‌سبز مانند کلم بروکلی، کلم بروکسل، کنگر فرنگی، مارچوبه و کلم پیچ

سبزیجات نشاسته‎ای از جمله سیب‌زمینی و گل‌کلم

سایر موادغذایی نشاسته‎ای مانند ذرت و پاستا

محصولات لبنی

شکلات، نوشیدنی‏های گازدار و کافئین

نفخ شکمی درکودکان

 

حالت‌‎های مناسب در برطرف کردن گاز معده کودکان

یکی از راه‎های تسکین گاز معده نوزاد، نگه‎داشتن او در حالات مختلف است. آروغ زدن نوزاد کمک می‎کند تا بخشی از هوایی که حین خوردن شیر بلعیده شده، خارج شود. باید حالت‎ها و وضعیت‎های مختلف امتحان شود تا نوزاد آروغ بزند و احساس راحتی کند. می‎توان یکی از سه پوزیشن زیر را برای برطرف کردن گاز معده امتحان کرد:

به صورت صاف بنشینید و نوزاد را مقابل سینه خود نگه دارید. در این حالت، چانه کودک روی شانه شما خواهد بود. به آرامی با دست خود پشت کودک را نوازش کنید.

کودک را در حالت نشسته در میان زانوهای خود نگه دارید. در این حالت، به آرامی سر و سینه کودک را با نگه‌داشتن چانه او محافظت کنید. انتهای کف دست خود را روی سینه کودک قرار دهید و مراقب باشید که چانه کودک را گرفته باشید، نه گلوی او را. با دست دیگر به آرامی به پشت کودک ضربه بزنید.

صورت کودک را روی پای خود قرار دهید. در این وضعیت، سر کودک را طوری قرار دهید تا بالاتر از سینه او قرار گیرد. به آرامی به پشت کودک ضربه بزنید.

نکاتی برای کمک به نفخ شکم کودک

گاز معده می‎تواند هم کودکان شیر مادرخوار و هم کودکانی که شیرخشک مصرف می‎کنند را، به یک اندازه تحت تاثیر قرار دهد. برای کودکی که غالبا دچار نفخ شکم و گاز معده است، معمولا دلیلی برای نگرانی وجود ندارد و تقریبا طبیعی است. با رعایت نکات زیر می‎توان به برطرف شدن نفخ شکم نوزاد و ایجاد احساس بهتر آنها کمک کرد:

عوض کردن شیشه شیر

در کودکانی که با شیشه، شیر می‎خورند، انواع مختلف شیشه و سر شیشه را امتحان کنید، ممکن است کمک‎کننده باشد. سر شیشه‎های نرم که لب و دهان کودک را به‌خوبی احاطه می‎کنند، می‎توانند از ورود هوای اضافی حین خوردن شیر جلوگیری کنند. به‌علاوه، شیر نیز باید به آهستگی و به تدریج جریان یابد؛ در نتیجه کودک زمان کافی برای خوردن آن دارد. در تغذیه با شیشه شیر، بهتر است بین ۲۰ دقیقه تا یک ساعت کودک محتویات شیشه را تمام کند و شیر خوردن طول بکشد. چنانچه در عرض ۵ دقیقه محتویات شیشه تمام شود نشان‎دهنده آن است که کودک هوای زیادی بلعیده است. در اینگونه موارد، احتمالا جریان سر شیشه برای سن کودک بیش از اندازه است و باید با سر شیشه با جریان آهسته‎تر تعویض شود.

نفخ شکمی درکودکان

 

 تنظیم حالت شیرخوردن

در حالی که به کودک شیر می‎دهید (چه با شیشه شیر و چه سینه مادر) حالت و وضعیتی که کودک شیر می‌خورد را تنظیم کنید تا از ورود هوا به معده او جلوگیری شود. همواره سر کودک را بالاتر از شکم او قرار دهید.

این حالت سبب می‎شود تا شیر به قسمت پایینی معده برود و هوا در قسمت بالایی معده بماند که در نهایت کمک می‎کند کودک آروغ بزند. همچنین می‎توانید از بالشت شیردهی استفاده کنید و شیشه شیر را رو به بالا کمی کج کنید؛ در نتیجه هیچ حباب هوایی در سر شیشه وجود نخواهد داشت.

بادگلوی کودک را بگیرید

یکی از بهترین راه‎های رفع گاز معده این است که آروغ کودک حین شیر خوردن و پس از آن گرفته شود. اگرچه به‌جای گرفتن آروغ کودک حین شیرخوردن، می‎توان روند شیر خوردن را آهسته‌تر کرد یا کمی استراحت به کودک داده و مجدد به شیردهی ادامه داد. در غیر این صورت، ممکن است کودک گریه کند و هوای بیشتری حین شیر خوردن ببلعد. همچنین ماساژ دادن کودک نیز می‎تواند در برطرف کردن گاز معده کودک کمک‌کننده باشد.

در انتخاب موادغذایی احتیاط کنید

برای رفع نفخ کودک، با پزشک کودکان در رابطه با مواد غذایی که نفاخ هستند و گاز بیشتری تولید می‎کنند، صحبت کنید. برخی از آب‎میوه‎ها حاوی سوربیتول یا الکل قندها هستند که بدن کودکان قادر به جذب آن‎ها نیستند؛ در نتیجه تولید گاز می‎کنند.

همچنین پزشک در ارتباط با دریافت کافی تمامی مواد مغذی ضروری مورد نیاز کودک، اطمینان حاصل خواهد کرد.

اگر کودک از شیر مادر تغذیه می‎کند، مواد غذایی که مادر مصرف می‎کند می‎توانند بر تجمع گاز در معده و نفخ شکمی نوزاد اثرگذار باشند. اگر کودک شیرخشک مصرف می‌کند، می‎توان برند شیرخشک را تغییر داد و شیرخشک دیگری را امتحان کرد. برخی برندها ادعا دارند محصولشان از نفخ کودک جلوگیری می‎کند.

نفخ شکمی درکودکان

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در اکثر اوقات، نفخ شکمی کودکان طبیعی و قابل درمان است. در موارد نادری، مشکلات جدی‎تر دستگاه گوارش نیز می‎توانند گاز معده ایجاد کنند. در موراد زیر، باید فورا با پزشک تماس بگیرید؛ چنانچه کودک یکی از علائم زیر را داشته باشد:

استفراغ کردن، یبوست یا وجود خون در مدفوع

ناآرامی شدید کودک به‌طوری که قادر به آرام کردن او نباشید.

داشتن تب بالا، چنانچه دمای مقعدی کودک ۳۸ درجه سانتی‎گراد یا بیشتر باشد، می‎تواند دلیل بر وجود عفونت باشد. اگر کودک با سن کمتر از سه ماه، تب داشته باشد، فورا باید به پزشک مراجعه شود.

نفخ شکمی کودکان بسیار شایع است و دلایل زیادی می‎تواند داشته باشد. کودکان هنگام گریه کردن، مکیدن پستانک یا شیر خوردن، هوا نیز می‎بلعند. به‌علاوه سیستم گوارشی کودکان هنوز در حال تکامل است که می‎تواند گاهی منجر به تجمع گاز در معده و نفخ شود. کودکی که نفخ شکمی دارد ممکن است آروغ بزند، گاز دفع کند و شکمی متورم داشته باشد. با رعایت نکاتی می‎توان به رفع نفخ شکمی کودک کمک کرد تا کودک احساس راحتی بیشتری داشته باشد. در موارد بسیار کم، علائم خاصی ممکن است نشان‎دهنده مشکل جدی‎تری باشند. چنانچه کودک شما در کنار نفخ شکمی، علائم مشکوک دیگری نیز داشت، به پزشک مراجعه کنید.

مینا حاجی محمدی : کارشناس ارشد تغذیه و رژیم درمانی دانشگاه تهران

مرتبط:

دلایل درد دور ناف در کودکان

سر درد دلایل مختلفی می تواند داشته باشد

بهترین مدل خوابیدن برای نوع کمردرد شما