چگونه با نوجوان بداخلاق رفتار کنیم؟

حسن اکبرزاده روانشناس و مشاور درباره چگونگی رفتار والدین با نوجوان بداخلاق وعلت بداخلاقی نوجوان در محیط خانه توضیحاتی ارائه داد.

اکثر مواقع مشکلاتی که نوجوانان درگیرش هستند ریشه در خانواده و جامعه دارد، چراکه خانواده اولین و مهم‌ترین منبع و گروهی است که خصوصیات فردی رفتاری و ویژگی‌های شخصیتی فرزندان در آن شکل می‌گیرد.

استحکام، انسجام، شادابی و همچنین متلاطم و تنشی بودن خانواده در ابعاد مختلف شخصیتی و تربیتی فرزندان تأثیرگذار است، با این توضیح روشن است که یکی از اقدامات اساسی جهت بهبود در رفتار فرزندان مرتفع کردن مشکلات والدین است.

متأسفانه اغلب والدین شناخت، آگاهی و پذیرش کمی نسبت به این مسئله دارند، در حالی‌ که حل ریشه‌ مشکلات از والدین شروع می‌شود، اما اغلب پدران و مادر‌ان اصرار به حل مشکلات در سطح فرزندان دارند که اگر حتی تغییراتی هم در این حالت صورت پذیرد، خیلی سطحی است و ماندگار نخواهد شد.

اکبرزاده با بیان اینکه سنین بین ۱۰-۱۱ سالگی تا ۱۸-۱۹ سالگی سن نوجوانی محسوب می‌شود، تصریح کرد: سن نوجوانی اواخر دوره ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم را به لحاظ تقسیم‌بندی تحصیلی شامل می‌شود، پس فرد نوجوان با جامعه‌ای به غیر از خانواده از جمله مدرسه، همسالان، هم بازی‌ها و همکلاسی‌ها و … نیز در ارتباط است.

وی اضافه کرد: در سن نوجوانی فرزندان، با توجه به علاقه اجتماعی که دارند به برقراری ارتباط با دیگران خیلی مشتاق هستند، در نتیجه دیگر آن‌ها تنها با والدین خود ارتباط ندارند. در این مرحله اغلب والدین از طریق قدرتی که در اختیار دارند به دنبال کنترل آن‌ها هستند، اما ویژگی‌های فرزندان در مسیر رشدی شان این مدل رفتاری یعنی کنترل گری را نمی‌پذیرد و اگر والدین آگاه نباشند، مشکلات ارتباطی با فرزندان شکل گرفته و تشدید می‌شود.

این روانشناس با اشاره به اینکه شکل‌گیری و تقویت عزت نفس فرزندان با شکل‌گیری ارتباطات اجتماعی وارد مرحله جدیدی می‌شود که در مرحله نوجوانی تأثیرات مثبت و منفی خود را بیشتر نشان می‌دهد، افزود: در دوران نوجوانی فرزندان دوست دارند توانمندی‌ها و خلاقیت خود را بروز دهند و به دنبال استقلال فکری و عملی هستند و اگر شرایط خانوادگی و جامعه مناسب باشد، آن‌ها به هویت فردی-اجتماعی مناسبی دست پیدا می‌کنند که مهم‌ترین ویژگی در سنین نوجوانی محسوب می‌شود.

باتوجه به اینکه بیشترین حالت یادگیری برای کودکان و نوجوانان یادگیری مشاهده‌ای و الگوبرداری است، در ارتباط با نوجوانان مشکل دار اول باید به ارتباطات آن‌ها در خانواده و همسالان پرداخته شود و همچنین راهکار‌های مناسب برای ارتباطات بین فردی نیز به نوجوان‌ها آموزش داده شود که برخی از راهکارها عبارت از پرهیز از خودخواهی و داشتن رفتار متقابل دوسویه با دیگران، رعایت احترام در ارتباطات، یادگیری مهارت گوش دادن، صبور بودن و توجه به نیاز‌های طرف مقابل در ارتباطات بین فردی است.

استفاده از تشویق به جای تنبیه کردن از دیگر راهکارها برای رفتار با نوجوان بداخلاق است، در این مورد توجه مثبت و تشویق موارد کوچکی که نوجوان عملکرد درستی داشته باعث گسترش و فراوانی رفتار مثبت در او خواهد شد.

با توجه به اینکه فرزندان الگوبرداری می‌کنند، بنابراین اگر والدین بتوانند تغییراتی مثبت در رفتار‌های خود ایجاد کنند نتیجه‌اش بهبود رفتاری در فرزندان خواهد بود.

والدین باید از اعمال قدرت و کنترل گری افراطی در ارتباط با فرزندان اجتناب کنند و این کار نیازمند ایجاد شرایط مناسب جهت مذاکره در مواقعی است که فرزندان اشتباهاتی را مرتکب می‌شوند، همچنین در مواقعی لازم است والدین تلاش کنند خود را در شرایط سنی فرزندان قرار دهند و به خواسته‌ها و نیاز‌های آن‌ها از این دیدگاه بنگرند.

نگرانی در مورد نوجوان بداخلاق

آیا فرزندم یک آزارگر است؟

بله، اگر او شما را تهدید می کند، کتک می زند و به اشیای خانه آسیب وارد می کند او یک آزارگر است. اما بسیاری از والدینی که در چنین موقعیتی قرار دارند نمی توانند این حقیقت را بپذیرند. از خودتان بپرسید آیا اگر هر کس دیگری جز فرزندتان چنین رفتاری با شما داشت او را خشن، آزارگر و بیمار نمی خواندید؟ پاسخ صادقانه شما به همین پرسش ساده مشخص می کند که در چه شرایطی قرار دارید.‏

نشانه های هشدار دهنده ‏

این نشانه های هشدار دهنده به والدی که نمی داند فرزند آزارگر دقیقاً یعنی چه کمک می کند. طبیعی است که فرزندتان بخواهد برخی از محدودیت های ایجاد شده را کنار بزند. بچه ها برای رسیدن به خواسته ای که محدود کرده اید بارها و بارها از شما درخواست می کنند. اما در نهایت در برابر انکار و ممانعت شما تسلیم می شوند. اما کودک یا نوجوانی که برای رسیدن به خواسته اش تهدید می کند و والدش را نگران می کند که اگر تسلیم نشود اوضاع بهم می ریزد او یک آزارگر است.‏

آیا نوجوان بداخلاق نمونه ای از خشونت است؟

بچه ها عصبانی می شوند، دری را به هم می کوبند و چیزی را به زمین پرت می کنند. شما می توانید کودکی خودتان را به یاد بیاورید که چطور بخاطر خشم همه چیز را بهم می ریختید و در اتاقتان را می کوبیدید. اما در روند رشد هر کودکی می فهمد این راه رسیدن به خواسته ها یا اعتراض به چیزی نیست و خیلی زود تسلیم می شود. یکنوجوان بدخلاق خشونت طلب اینطور فکر نمی کند. او برای رسیدن به خواسته اش و یا صرفاً برای نشان دادن خشم درونی اش هر کاری می کند. از کتک زدن شما و دیگران ابایی ندارد، هر چیز گرانبهایی را می شکند، از چاقو برای تهدید استفاده می کند، اشیا را به سمت دیگران نشانه می گیرد، در را می شکند، دیوار را خراب می کند و هر رفتار خشن دیگری را نمایش می دهد. او از فحاشی و توهین ابایی ندارد و برایش اهمیتی ندارد که شما والد او هستید، بی حرمتی، استفاده از الفاظ رکیک و توهین و تحقیر برای او بسیار عادی است.‏

حرف زدن درباره خشونت نوجوان بداخلاق

با فرزندتان درباره مصادیق خشونت حرف بزنید و برایش مشخص کنید که چرا زدن، فحاشی و توهین خشونت هستند. حتی لازم است بگویید که از نظر قانونی چنین رفتارهایی چه تبعاتی دارد. در عین حال اگر شما والدی هستید که هرگز به پلیس زنگ نخواهید زد، او را از خود دور نخواهید کرد و جدیت دیگری نیز ندارید از این نوع تهدیدها برای کنترل خشم فرزندتان استفاده نکنید. چون وقتی چنین رفتاری از شما سر نمی زند او همه حرف های دیگرتان را نیز جدی نمی گیرد.‏

منبع:عصبانیت و پرخاشگری کودک خود را چگونه برطرف کنیم؟