مار زنگی-حیوان الهام بخش

‏دمی که دزد گیر دارد

تاکنون صدای مار زنگی را شنیده اید؟ در جنگل قدر می زنید. هیچ صدایی نمی آ ید، جز صدای سکوت جنگل و گاه گاهی صدای خواندن پرنده ای یا شکستن شاخه ای:اما ناگهان همه چیزدگرگون می شود. حیوانات شروع به سروصدا می کنند؟ سروصدایی پیوسته که نشانه ی نزدیک شدن خطر است. فرقی نمی کند در کدام جنگل و کدام کشور باشید. حیوانات می دانند چطور نزدیک شدن خطر را به اطلاع هم برسانند. اگر در جنگل های هندوستان باشید، میمون ها در بالای درخت ها و طاووس ها در میان علف ها با جیغ های هشدار دهنده به بقیه ی حیوانات خبر می دهند که ببری در آن نزدیکی است. یا اگر در جنگل های شمال ایران باشید، شنیدن صدای گوزن ها از دور، نشانه ی حضور پلنگ در آن حوالی است.

‏صدایی که مار زنگی (بیشتر از ٢٠ ‏نوع از این مار در دنیا زندگی می کند) با دم خود تولید می کند نیز نوعی صدای هشدار دهنده است؟ صدایی که می خواهد بگوید به من نزدیک نشوید: من نیش می زنم و سمی هستم. مار زنگی این صدا را با زنگوله ی انتهای دم خود تولید می کند. این زنگوله از قسمت هایی توخالی و پشت سر هم تشکیل شده است. این قسمت ها مانند دانه های تسبیح کاملآ به هم متصل نیستند و هنگامی که مار زنگی دمش را تکان می دهد، به هم می خور ند و تولید صدا می کنند. مارهای زنگی نوزاد تنها یک برآمدگی در انتهای دم خود دارند؛ یعنی هنوز زنگوله ندارند؛ امّا به تدریج که بزر گتر می شوند و پوست می اندازند، بخشهایی از پوست قبلی در انتهای دم باقی می ماند و هربار زنگوله کامل و کاملتر می شود.

اعلام خطرهایی که در طبیعت درباره ‏شان نوشتم، شما رابه یاد کدام ابزار در اطراف ما می اندازد؟ درست است. دزدگیر ابزاری است که با الهام از مار زنگی و دیگر صداهای هشداردهنده  ‏در طبیعت ساخته شده ‏است. دزدگیرها در طی سال ها پیشرفته و پیشرفته تر شده ‏اند! اما پایه و اساس ساختشان فرقی نکرده ‏است. همه ی آن ها روشی برای تشخیص ورود غیرمجاز و سپس ایجاد صدا برای آگاه ‏کردن صاحبخانه دارند. تفاوتشان با حیوانات این است که حیوانات به کمک حواس خدادادی می فهمند، خطر نزدیک است و دزدگیرها آ ن را به کمک حس گرها و مدارهای الکتریکی انجام می دهند.

مارهای زنگی، به خصوص آنهایی که در قار ه ی امریکا یافت می شوند، همگی در معرض نابودی نسل هستند، یعنی هر روز تعدادشان کمتر می شود.

کمی بیشتر درباره مارهای زنگی

مار زنگی از خانواده ی افعی هاست و بیشتر افعی ها ترجیح می دهند از نیش و سم خود تنها برای شکار استفاده کنند، نه فراری دادن موجودات مزاحم یا دشمنان. به خاطر همین همه ی آن ها روش هایی برای سروصدا و ترساندن موجوداتی که به آن ها نزدیک می شوند، دارند! یعنی حتی آن هایی که در انتهای دم خود زنگوله ندارند، با هیس هیس کردن این کار را انجار می دهند. افعی قفقازی که در ایران زندگی می کند، با آن که در انتهای دم خود زنگوله ندارد، برای فرار ی دادن موجودات دیگر به سرعت دم خود را تکان می دهد و در این تکان ها دمش به گیاهان اطراف برخورد و تولید صدا می کند و دیگران را می ترساند.

مار های زنگی زنده زا هستند؟ یعنی مادر تخم را در بدن خود نگه می دارد و فرزندانش بعد از بیرون ارمدن از تخم، از بدن مادر خارج می شوند. مارهای نوزاد پس از تولد، نیازی به مراقبت های مادرشان ندارند و زندگی مستقلی را شروع می کنند.

‏مار های زنگی از گروه مار های حفره دار هستند. این گروه از مار ها، حفره ای بین چشم وسوراخ بینی خود دارند که به آن ها کمک می کند تا موجودات زنده ی اطرافشان را ازرروی گرمای بدنشان شناسایی کنند. آن ها به کمک این گیرنده می توانند فاصله و اندازه ی طعمه شان را محاسبه کنند. این گیرنده ی گرمایی، مثل دوربین های ‏دید در شب برای شکار بسیار مناسب است.در بعضی نقاط دنیا گوشت مار های زنگی طرفداران زیادی دارد و آن ها را برای خوردن شکار می کنند.

مسیر یاب

در حال حاضر یک گروه ٢۴ ‏تایی از ماهواره ‏های جهت یاب با فاصله های منظم، زمین را احاطه کرده.اند و تمام نقاط کره ی زمین را پوشش داده.اند. شبکه ای را که این ماهواره ها تشکیل داده اند، سیستم موقعیت یاب جهانی (جی.پی.اس) می گویند.

کار جی.پی.اس شبیه سیستم جهت یاب خفاش ها است. این جانوران که نابینا هستند، امواجی را به اطراف خود می فرستند و از روی زمان رفت وبرگشت امواج، موانع سر راه ‏خود را تشخیص می دهند. ماهواره ‏های جی.پی.اس هم امواجی رابه ایستگاه ‏های زمینی و تلفن همراه ‏افراد می فرستد و با مقایسه مدت زمان رفت وبرگشت امواج می توانند موقعیت آن ها رابر روی کره ‏ی زمین مشخص کنند و بگویند که به کدام جهت در حرکت اند. با نصب این سیستم روی اتومبیل ها، می توان جلوی سرعت غیرمجاز آ ن ها را گرفت. امروزه بسیاری از هواپیماها و کشتی ها و شرکت های حمل و نقل از این سیستم استفاده می کنند.

به تازگی کفشهایی مخصوص کودکان ساخته شده که مجهز به جی.پی.اس است. پدر و مادرهای این کودکان می توانند مسیر حرکت و محل دقیق کودک خود را ردیابی کنند و در صورت گم شدن، خیلی زود او را بیابند. با این وسیله، دیگر لازم نیست یکسره از فرزند خود بپرسند «کجا بودی؟!»

منبع: مجله رشد نوجوان