آموزش جامع نقشه خوانی (قسمت اول)
طبقه بندي علائم :
تاكنون طبقه بندي متفاوتي ارائه شده است. در اين ميان ساده ترين طبقه بندي، علائم را به دو گروه علائم حقيقي و علائم مجازي تقسيم و سپس هريك از آنها به سه دسته علائم مكاني يا موقع، خطي و سطحي طبقه بندي نموده اند.
1ـ علائم حقيقي: تمام علائمي كه عناصر و پديده هاي فيزيكي و قابل رؤيت را نشان ميدهند جزء علائم حقيقي محسوب ميگردند.
2ـ علائم مجازي: شامل كليه علائمي است كه موضوع مورد نمايش آنها يا وجود خارجي نداشته يا نافذ شكل قابل مشاهده ميباشد (مانند تراكم جمعيت يا ميزان سود).
حال به توضيح انواع علائم قراردادي در طبقه بندي علائم ميپردازيم:
– انواع علائم قراردادي:
ـ علائم قراردادي مكاني
علائم نقطهاي آن دسته از علائم مكاني هستند كه به صورت دايره، مثلث، مربع يا اشكال كوچك ديگر با قطرهاي متفاوت در نقشه ظاهر ميشوند و معمولاً موقعيت يك عارضه يا پديده را نمايش ميدهند. با تغيير شكل، اندازه و رنگ علائم نقطهاي ميتوان تعداد زيادي علائم بوجود آورد. نقطه براي نمايش شهر، مثلث براي نمايش ايستگاه، مثلثبندي و دايره براي نمايش جمعيت يك شهر بكار ميرود. علائم نقطهاي هم براي نشان دادن خصوصيات كمي و هم براي نمايش خصوصيات كيفي اطلاعات مورد استفاده قرار ميگيرد.
به عنوان مثال، با تغيير قطر يك دايره ميتوان شهرها را برحسب اهميتشان نمايش داد.
ـ علائم قراردادي خطي
علائم خطي موارد استعمال بسيار زيادي در نقشه دارد. با تغيير شكل، ضخامت و رنگ خطوط ميتوان علائم خطي متعددي بوجود آورد. علائم خطي معمولاً امتداد يك عارضه را در روي زمين نشان ميدهد.
ـ علائم سطحي
علائم سطحي آن دسته از علائم هستند كه مساحتي از نقشه را اشغال كرده باشند. چون شكل و ابعاد يك ناحيه در روي نقشه به شكل و اندازهي طبيعي آن در روي زمين بستگي دارد، از اين جهت خصوصيت فرم و اندازه كه در علائم نقطهاي و خطي بكار ميرود، در مورد علائم سطحي مطرح نميشود.
دو نكته مهم را دربارهي علائم در جدول راهنما بايد رعايت كرد. اول اينكه در انتخاب علائم بايد به واقعيت نزديك باشند. به طور مثال اگر از هواپيما براي نشان دادن فرودگاه استفاده ميكنيم، شكل ما به هواپيما شبيه باشد. ديگر اينكه اندازه شكل انتخابي در داخل نقشه با اندازهي نقشه تناسب داشته باشد.
رنگها
همچنان كه از علائم براي توجيه جدول راهنما استفاده ميكنيم، استفاده از رنگها نيز همين كاربرد را دارد، يعني قابل توجيه است. در رنگها،
ـ رنگ سفيد براي نشان دادن برفها و ابرها
ـ رنگ قهوهاي براي نشان دادن ارتفاعات
ـ رنگ زرد براي نمايش دشتها
ـ رنگ سبز براي نمايش رويش گياهي، جلگهها . . .
ـ رنگ آبي براي نشان دادن پهنههاي آبي و رودها
ـ رنگ قرمز براي نمايش ساختمانها و جادهها
ـ رنگ سياه براي نوشتن اسامي و نامها
در بهره گيري از رنگها به دو مورد اساسي بايد توجه داشت:
نخست اينكه رنگها هم خانواده باشند، مثل استفاده از رنگ قهوه اي و زرد. ديگر اينكه رنگها پلهاي باشد. به طور مثال: براي نمايش ارتفاع كم به زياد، رنگ قهوه اي از كمرنگ شروع و به قهوه اي پر رنگ تمام ميشود يا در مورد عمق يا ژرفا از عمق كم به عمق زياد، رنگ آبي كمرنگ و درنهايت آبي پر رنگ به خود ميگيرد.
ـ جهت شمال
در جدول راهنما و يا گاهي در خارج آن و در پايين نقشه جهت شمال را با فلش يا حرف N نمايش ميدهيم.
نحوه استفاده از نقشه به ويژه بر روي زمين
زماني يك كاربر نقشه اي از شهر يا مكاني ديگر در دست دارد، استفاده درست از آن به گونه اي كه بتواند محل مورد نظر را پيدا كند، بسيار اهميت دارد. براي اين كار به طور نمونه اگر نقشه اي از تهران را در دست داشته باشند و بخواهد ميدان انقلاب را در محلي كه از شهر تهران ايستاده پيدا كند، شرط لازم و كافي اين است كه اول بايد شمال نقشه (كه همان بالاي هر نقشه اي است) را بر شمال جغرافيايي يا واقعي تهران منطبق كند. در اين صورت به آساني ميتواند به هر نقطه اي كه بخواهد از محلي كه در تهران ايستاده حركت و آن را پيدا كند. بنابراين با انطباق شمال نقشه بر شمال واقعي يا جغرافيايي مكان، جنوب، شرق و غرب نقشه يقينا بر جنوب، شرق و غرب جغرافيايي منطبق خواهد شد. در غير اينصورت استفاده از نقشه و پيدا كردن محلهاي مورد نظر بر روي زمين مشكل خواهد بود.
